گيلأنˇ آ ا دسˇ پشه-أنˇ جنسˇ وأرسي
گيلأنˇ آ ا دسˇ پشه-أنˇ جنسˇ وأرسي
مهندس شهيأد آذري حميديأن
رشتˇ بهدأشتˇ آمۊزشکده مۊربي, گيلأنˇ عۊلۊم پزشکي دانشگأ
دۊکتۊر مأمدعلي جؤأفشأني
ايجتمأعي پزشکي جرگه اۊستأديأر, پزشکي دأنشکده, گيلأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ
عليرضأ رسأيي
مريضي-يأنˇ مۊبأرزه وأحدˇ کأرشنأس, اۊستأنˇ مرکزˇ بهدأشت, گيلأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ
خۊلأصه پيش گب: ايطلأعأتي کي آ ا دسˇ پشه-أنˇ جنسˇ جأ Aedes Meigen, 1818) دۊبألأن: کۊليسيده) (Diptera: Culicidea) نهأ هرچن کي بهدأشت ؤ پزشکي دۊرۊن خأيلي مۊهيمه أممأ ايرأنˇ دۊرۊن خأيلي کمه. هدف: گيلأنˇ فؤن پشه-أنˇ وأرسي ره, أولˇ مأ تأ تيرˇ مأ 1379 وأرسي بؤبؤسته. کردˇکأر: أ وأرسي دۊرۊن کؤللن 2478 تأ پيلدأنه پشه, 64 جيگأيي کي زيويستيدˇ جأ ؤ 6656 تأ لأروأ 127 تأ لأروˇ خۊمه جأ گيلأنˇ دۊرۊن, جمأ بؤسته کي چأر تأ آ ا دسˇ جنس أشأن بيد: کأسپيۊس آ ا دس Ae.(Ochlerotatus) caspius (Pallas, 1771), أکينۊس آ ا دس Ae.(Finalaya) echinus (Edwards, 1920), جنيکۊلأتۊس آ ا دس Ae.(Fin.) geniculatus (Olivierm 1771) ؤ وکسنز آ ا دس Ae.(Aedimorphus) vexans (MeigenK 1830), بيلکؤل لأرو ؤ پيلدأنه شنأسأيي ؤ جمأ بؤسته دأره. آخرپس: أ وأرسي دۊرۊن تۊمأمˇ آ ا دسأن کي گيلأنˇ دۊرۊن گۊزأرش بؤبؤسته بۊ, جمأ بؤسته. أکينۊس آ ا دس نى أول-دفأ بۊ کي گۊزأرش بؤبؤسته. أ مقأله دۊرۊن بۊگؤفته به کي گيلأنˇ دۊرۊن آ ا دسˇ پشه-أنˇ درصد ؤ ترکيب چقد ايسه ؤ کؤيأن دريد.
کيليد وأجه-أن: آ ا دس, أکلرؤتأتۊس, ايرأن, پشه-أن, کۊليسيده
|
پيش-گب
پشه-أن چۊنکي مألأرييأ, فيلرييأزيس, أنسفأليتأن ؤ ألبأخي-يه مريضي-يأنأ وأولأجأنيدي, هأنˇ وأسي بهدأشت ؤ پزشکي دۊرۊن أشأنأ بندپأيأنˇ مۊهيم-ترين جرگه دۊرۊن بنأ دأريد (4 ,14 ,26 ؤ 28). ويرۊسي مريضي-يي کي أنˇ نأم ايسه وٚست نأيل (West nile), کي پشه-أن اۊنأ وأولأجأنه-ييدي ايرأن ؤ گيلأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته (25) ؤ سکˇ ديلˇ أنگلˇ أجيک, دأيرؤفيلأرييأ ايميتيس (Dirofilaria immitis LeidyK1856), (25 ؤ 26) ؤ دأيرؤفيلأرييأ ريپنزˇ أنگل (D.repens Railliet and Henry1911) (24 ؤ 27) کي پشه-أن اۊنأ وأولأجأنه دأريد نى ايرأنˇ دۊرۊن بيده بؤبؤسته. گيدي کي مألأرييأ مۊهيم-ترين مريضي-يي ايسه کي پشه-أن اۊنأ وأولأجأنيدي. آخري دسته-بندي جأ, کۊليسيده سه تأ زيرخأنوأده, ده تأ قبيله, 39 تأ جنس, 135 تأ زيرجنس ؤ 3450 تأ ويشتر, گۊنه ؤ زيرگۊنه دأره (11, 15, 16, 21, 23, 26, 29 ؤ 30). کي أشأنˇ مييأن يپلدأنه آ ا دس 43 تأ زيرجنس ؤ 962 تأ گۊنه مرأ آاديني قبيله دۊرۊن (Aedini) ؤ کۊليسينه زيرخأنوأده مرأ (Culicinae) أ خأنوأده دۊرۊنه (26). Reinert سألˇ 2000 تأزه دسته-بندي-يي کي آاديني قبيله ؤ آ ا دسˇ جنسˇ جأ بينيويشته, خۊ کأميلˇ وأرسي-يأنˇ دۊرۊن أ جنسأ به دۊ تأ جنسˇ آ ا دس (22 تأ زيرجنسˇ مرأ) ؤ اؤکلرؤتأتۊس (Ochlerotatus Lynch ArribalzagaK1891) (21 تأ زيرجنسˇ مرأ) دسته-بندي بۊکۊده (23-21). مأقؤل زمأت ني-يه کي آ ا دسأنأ ايرأنˇ دۊرۊن دسته-بندي بۊکۊدده ؤ أنˇ منأبعي کي نأ أشأنيد: Dow سألˇ 1953 (9), Minar 1974 ؤ 1981. زعيم ؤ اۊنˇ همکأرأن کۊليسينه زيرخأنوأده فؤنˇ وأرسي-يي کي ايرأنˇ دۊرۊن أنجأم بؤبؤسته-يأ, سألˇ 1363 مۊنتشرأ کۊدد (4) ؤ اۊنˇ دۊمبأله زعيم ؤ Cranston سألˇ 1986 ايرأنˇ کۊليسينه پشه-أنˇ ايشنأختنˇ کيليدأ تهيه بۊکۊدد (32). زعيم سألˇ 1987 نى, ايرأنˇ کۊليسينه لأروأنˇ خۊمه-أنˇ مۊشخصأت ؤ اينکي کؤيأن دريدأ تهيه بۊکۊد (33) ؤ آخربسره آذري يؤ اۊنˇ همکأرأن سألˇ 1379 فؤن پشه-أنأ بۊخۊصۊص آ ا دسأ رشتˇ دۊرۊن وأرسي بۊکۊدد (1). أ وأرسي-يأنˇ سر تأ هسأ ايرأنˇ دۊرۊن چأرتأ أديمؤرفۊسˇ زيرجنس (Aedimorphus TheobaldK1903), فينلأيأ (Finlaya TheobaldK1903), اؤکلرؤتأتۊس ؤ استگؤمييأ (StegomyiaTheobaldK1901) نأقلن يؤنزه جۊر أرزشمندˇ آ ا دسˇ پشه-أ, دۊنيأ پشه-أنˇ کأتألؤگˇ جأ ؤ اۊنˇ کأميلأ کۊنˇ مقأله-أنˇ جأ (11, 15, 16, 29 ؤ 30) گۊزأرش بؤبؤسته, کي Reinertˇ دسته-بندي جأ (21-23) هش گۊنه فينلأيأ ؤ اؤکلرؤتأتۊس, اؤکلرؤتأتۊس زيرجنسˇ دۊرۊن ؤ سه تأيم اديمؤرفۊس ؤ استگؤمييأ, آ ا دس ˇ جنس ˇ دۊرۊن دريد. أ گۊنه-أنˇ فهرستˇ خۊلأصه, تأزه-دسته-بندي مرأ جدولˇ 1 بأمؤ دأره. هأتؤيي کي أ منأبعˇ دۊرۊن بيده به کۊليسينه پشه-أنˇ ايطلأعأت بۊخۊصۊص آ ا دسأنˇ ايطلأعأت ايرأنˇ دۊرۊن ؤ بۊخۊصۊص گيلأنˇ دۊرۊن, پخش ؤ پلأ ؤ ويشتري قديمي-ييد ؤ ايتأ خؤرم وأرسي أ حشره-أنˇ جأ تأ هسأ أنجأم نؤبؤسته بۊ, هأنˇ وأسي چۊنکي بهدأشت ؤ پزشکي دۊرۊن خأيلي مۊهيم-ييدي, أ پشه-أنˇ فؤن ؤ زيويستن-جيگأ ايشنأختنˇ ره أ وأرسي اۊستأنˇ دۊرۊن أنجأم بؤبؤسته.
جدولˇ 1: آاديني قبيله پشه-أنˇ فهرست ايرأنˇ دۊرۊن Rienert دسته-بندي جأ
موأد ؤ دأبأن
أنˇ وأسي کي پشه-أنˇ فؤن وأرسي ببه ؤ أشأنˇ زيويستن-جيگأ جأ ايطلأعأت به دس بأوريم, گيلأنˇ هر شؤنزأ تأ شأرستأنˇ دۊرۊن, اۊ ايمکأنأتي کي دأشتيمˇ مرأ ايتأ ثأبتˇ ايسگأ ؤ سه تأ ايسگأيم أ جأ اۊ جأ هأتؤيي دؤجين بؤبؤسته ؤ أولˇ مأ تأ تيرˇ مأ 1379 نأقلن سه دفأ بأهأر ؤ تأوستأن ؤ پئيزˇ دۊرۊن پيلدأنه پشه-أن ؤ لأروˇ نۊمۊنه-گيري أنجأم بؤبؤسته. أتؤيي گيلأنˇ تۊمأمˇ شأرستأنأنˇ جأ همه-تأ وخت نۊمۊنه-گيري بؤبؤسته ؤ آخربسره هرتأ شأرستأنˇ جأ نأقلن سه دفأ ثأبتˇ ايسگأ جأ ؤ نؤه دفأ أ جأ اۊ جأ ايسگأئأنˇ جأ نۊمۊنه-گيري أنجأم بؤبؤسته.
هرتأ پيلدأنه يأ لأروˇ خۊمه زيويستن-جيگأ نۊمۊنه-گيري حۊدۊدن پؤنزه تأ سي دقه درأزه بکشه ؤ دؤجين نۊکۊده بۊ. أ وأرسي حشره-شنأسي عيلمˇ فؤنستيکˇ مۊطألعه-يي مرأ أنجأم بؤبؤسته کي أنˇ دأب ايکتشأفي مۊطألعه-يي, دؤره-يي ؤ وأشکأفتني-يه. لأروأنأ چمچمه مرأ, أشأنˇ طبيعي خۊمه-أنˇ جأ يني چألکأيي کي مألأنˇ سمˇ جأ به وۊجۊد بأمؤ بۊ, يأ آبي کي رۊخأنˇ خۊشکأ بؤستنˇ جأ به وۊجۊد بأمؤ بۊ, دشت, خۊله-أني کي دأرأنˇ تنه دۊرۊن به وۊجۊد بأمؤ بۊ يأ آبدرسأنˇ جأ به وۊجۊد بأمؤ بۊ جأ جمأ بؤسته ؤ بعضي-يأنم لأروأنˇ مصنوعي خۊمه-أنˇ جأ يني بجأرمرز, رؤگأ, ودره-يي کي اۊنˇ مرأ آب وأغۊشتيد يأ مأشينˇ کؤنه لأستيک ؤ چأ جأ جمأ بؤسته دأره.
لأروأني کي چأئأنˇ آبˇ جأ جمأ بؤسته دأره, ودره جأ ايستفأده بؤبؤسته ؤ محدۊدˇ لأروˇ خۊمه-أني کي دأرأنˇ تنه خۊله مييأن به وۊجۊد بأمؤ بۊ ره, قطره-چکأنˇ جأ ايستفأده بؤبؤسته. جمأ-بؤسته لأروأنأ لأکتؤفنؤلˇ (Lactophenol) دۊرۊن بدأشتيم کي يک هفته پسي کي لأروأن کأسأ بؤستيد, برليزˇ (Berlese) مأيع مرأ اۊشأنˇ جأ ميکرؤسکؤپي ايسلأيد بيگيفتيم ؤ ميکرؤسکؤپ ؤ منأبع ؤ مؤعتبرˇ شنأسأيي کيليدأنˇ مرأ شنأسأيي بؤبؤستيد. هرتأ لأروأنˇ زيويستن-جيگأ, طبيعي يأ مصنۊعي, يأ أشأنˇ مۊشخصأت به اينکي کؤ وأشأنˇ مييأنأ دۊبۊ, کؤيأ دۊبۊ, آفتأب اۊنأ دتأبستي يأ نأ, يأ اينکي اۊنˇ آبˇ وضع چۊتؤ بۊ يؤ اۊنˇ زيويستن-جيگأ تف چقد بۊ, همه-دأنه فؤرمأنˇ دۊرۊن ثبت بؤبؤسته. پيلدأنه پشه-أن أسپيرأتؤر (Aspirator) ؤ کأپيتؤرأتؤرˇ مرأ وختي کي کرأ اينسأن يأ حأيوأنˇ خۊنأ خۊردأن ديبيد يأ اينکي کرأ خأنه دۊرۊن, کرکˇ خۊمه, مۊسترأ يأ وأشأنˇ دۊرۊن, دأرأنˇ سر يأ سنگأنˇ درزˇ دۊرۊن يأ چأ دۊرۊن کرأ ايسترأحت کۊديد جمأ بؤستيد.
چن دفأيم نۊمۊنه-گيري نۊري تله مرأ أنجأم بؤبؤسته. پيلدأنه پشه-أن وختي بۊکۊشته بؤبؤستيد سه-گۊشˇ کأغذˇ سر قرأر بيگيفتيد ؤ استريؤميکرؤسکؤپ ؤ مؤعتبرˇ منأبع ؤ مؤعتبرˇ شنأسأيي کيليدأنˇ مرأ, شنأسأيي بؤبؤستيد. لأروأني کي جمأ بؤسته اۊشأنˇ خۊمه-أنˇ آبˇ مرأ ايتأ لأکي يکبأر مصرفˇ جأ کي پأن بؤ يؤ أنˇ لبه-أن پأچ بۊ دۊرۊن بنأييد. اۊنˇ سرأ ايتأ ريزˇ تۊري مرأ دوستد. پشه-أني کي أتؤيي جمأ بؤستد, اۊجۊر کي بأخي-يأ وأرسي بۊکۊدد, وأرسي بؤبؤستد. پيلدأنه پشه-أنˇ دأخلي زيويستن-جيگأ مۊشخصأت, اۊشأنˇ ديفأرˇ جنس ؤ خأرجي زيويستن-جيگأ کي طبيعي يؤ مصنۊعي جۊخۊس-جيگأ ببه ؤ اۊشأنˇ دؤر ؤ ورˇ ايطلأعأت, تف ؤ نمˇ مأنستن ثبت بؤبؤسته. تۊمأمˇ نۊمۊنه-أني کي جمأ بؤسته جأ ايتأ نۊمۊنه پؤرؤفسؤر Minarˇ ره کي جۊمهۊري-يه چکˇ أنگل-شنأسي أنيستيتؤ دأنشمند ؤ پشه-أنˇ تأکسؤنؤمي مۊتخصص ايسه ؤ بأزنشسته بؤبؤسته دأره ره اۊسه کۊديم کي تۊمأمˇ نۊمۊنه-أني کي شنأسأيي بۊکۊديمأ تأييد بۊکۊده.
نتيجه-أن
أنجأم بؤبؤسته وأرسي-يأنˇ جأ, بيلکؤل 2478 تأ پيلدأنه پشه کي 807 تأ آنؤفلينه پشه (٪57/32) ؤ 1671 تأ کۊليسينه پشه (٪43/67) بيد 64 تأ زيويستن-جيگأ جأ 41 دفأ نۊمۊنه-گيري جأ يأ اۊيأ کي لأروأنأ پرورش دأييدˇ جأ به دس بأمؤ. اۊ زيويستن-جيگأئأنˇ جأ 9 تأ (٪06/14) خألي آنؤفلينه پشه-أن بيد, 33 تأ زيويستن-جيگأ (٪56/51) آنؤفلينه ؤ کۊليسينه پشه-أن بيد ؤ 22 تأ زيويستن-جيگأ (٪38/34) خألي کۊليسينه پشه-أن جمأ بؤسته. بيلکؤل 42 تأ زيويستن-جيگأ جأ (٪62/65) پيلدأنه آنؤفلينه پشه-أن ؤ 55 تأ زيويستن-جيگأ جأ (٪93/85) پيلدأنه کۊليسينه پشه-أنˇ جمأ بؤسته. أ وأرسي دۊرۊن 6656 تأ لأروˇ دۊرۊن 1547 تأ آنؤفلينه پشه لأرو (٪24/23) بۊ يؤ 5109 تأ کۊليسينه پشه لأرو (٪7676) بۊ کي 127 تأ لأروˇ خۊمه جأ 55 دفأ نۊمۊنه-گيري جأ جمأ بؤسته. لأروˇ خۊمه-أنˇ مييأنأ 14 تأ دۊرۊن (٪02/11) خألي آنؤفلينه پشه-أن, 76 تأ لأروˇ خۊمه دۊرۊن (٪84/59) آنؤفلينه ؤ کۊليسينه پشه-أنˇ لأرو ؤ 37 تأ لأروˇ خۊمه دۊرۊن (٪14/29) خألي کۊليسينه پشه-أن جمأ بؤسته, کي بيلکؤل 90 تأ لأروˇ خۊمه جأ (٪86/70) آنؤفلينه پشه-أن بيد ؤ 113 تأ لأروˇ خۊمه-أنˇ جأ (٪97/88) کۊليسينه پشه-أنˇ لأرو جمأ بؤسته. أ وأرسي دۊرۊن 509 تأ آ ا دسˇ پشه 24 تأ ايسگأ يأ لأروˇ پرورش-جيگأ جأ (٪5/37 تۊمأمˇ زيويستن-جيگأئأن) به دس بأمؤ کي ٪54/20 پيلدأنه پشه ؤ ٪46/30 کۊليسينه پيلدأنه پشه-أن ايسيد.
528 تأ آ ا دسˇ لأرو, 23 تأ لأروˇ خۊمه (٪11/18 تۊمأمˇ لأروˇ خۊمه-أن) جأ جمأ بؤسته کي ٪94/7 همه-تأ لأروأن ؤ ٪33/10 کۊليسينه لأروأنˇ زيرخأنوأده بؤبؤسته (جدولˇ 3). أ وأرسي دۊرۊن چأر جۊر آ ا دسˇ پشه کي کأسپييۊس آ ا دس, أکينۊس آ ا دس, جنيکؤلأتۊس آ ا دس ؤ وکسنز آ ا دس بيد گيلأنˇ جأ جمأ بؤسته. أتؤيي تۊمأمˇ گۊنه-أني کي پيشتر گيلأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته بۊ أ وأرسي دۊرۊن جمأ بؤسته ؤ شنأسأيي بؤبؤسته. أنم بيگيم أکينۊس آ ا دسˇ گۊنه أول-دفأيه کي گيلأنˇ جأ گۊزأرش به. أ گۊنه-أنˇ أ جأ اۊ جأ دۊبؤن ؤ أنکي کؤ شأرستأنˇ دۊرۊن دره به رج 2 ؤ 3 جدولأنˇ دۊرۊن بأمؤ دأره.
جدولˇ2: گيلأنˇ آ ا دسˇ پشه-أنˇ أ جأ اۊ جأ دۊبؤن, أولˇ مأ تأ تيرˇ مأ 1379
جدولˇ 3: گيلأنˇ آ ا دسˇ پشه-أنˇ درصد أولˇ مأ تأ تيرˇ مأ 1379
پس-گب
کأسپييۊس آ ا دس (کأسپييۊس أکلرؤتأتۊس)
کأسپييۊس آ ا دس پألئأرکتيکˇ Palaearactic منطقه دۊرۊن فتˇ فروأوأنه (5). ايرأنˇ دۊرۊن نى نأقلن 15 تأ اۊستأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته دأره (4, 9, 18 ؤ 33). أ وأرسي دۊرۊن أنˇ پيلدأنه, ايدفأ, کۊرچˇ مأ 1379 آستأرأ جأ جمأ بؤسته (جدولˇ 2). هۊتؤيي کي جدولˇ 3 دۊرۊن مألۊمه أ گۊنه کمتري درصدأ آ ا دسˇ جنسˇ جأ گيلأنˇ دۊرۊن دأره. أ گۊنه کؤمپلکس کأسپييۊسˇ Complex Caspius جرگه دۊرۊن دره کي اۊنˇ دۊتأ گۊنه-أنأ اۊرۊپأ دۊرۊن شنأسيدي (20). Dow أ گۊنه-أ بۊشهرˇ جأ (9) ؤ Minar کهۊرکˇ جأ (ايرأنˇ خۊرتأو) (18) گۊزرأش بۊکۊدده. أ گۊنه ويشتر پستأندأرأنˇ خۊنأ خۊره (8) ؤ خۊن-خۊري ره اينسأنم دۊچکه (4 ؤ 26) أ وأرسي دۊرۊنم اينسأنˇ دأخلي زيويستن-جيگأ جأيم جمأ بؤسته. أ گۊنه جأ مۊهأجرتي پروأزأن گۊزرأش بؤبؤسته دأره. هرچن کي کؤيأ جأ بأمؤ دأره جأ هيچ ايطلأعأتي ننأ (14).
Gutsevich ؤ أنˇ همکأرأن گيدي کي مۊمکينه 10 کيلۊمتر اؤشتنرˇ جأ بأمؤبي (13). کأسپييۊس آ ا دس پزشکي دۊرۊن خأيلي مۊهيمه ؤ تأهينأ (Tahina) (19 ؤ 28) ويرۊسأ وأولأجأنه ؤ اتمألن تبˇ درره-يه ريفت (Rift Valley Fever) (10) ؤ دأيرؤفيلأرييأ ايميتيسˇ (6) ويرۊسم وأولأجأنه ؤ تۊلأريمييأ (Tularemia) ويرۊسم وأولأجأنه.
أکينۊس آ ا دس (أکينۊس أکلرؤتأتۊس):
أکينۊس آ ا دسˇ جهأني وأولأج, مديترأنه دؤر ؤ ورأن, آفريقأ کلسييأ, کۊجي آسييأ ؤ اۊرۊپأ نسأ (13) کي يۊنأن ؤ تؤرکييه ؤ ألجزأير ؤ مرأکش ؤ ايسپأنييأ ؤ فرأنسه کشورأن به ايسه. ايرأنˇ دۊرۊن أول-دفأ ره اۊ نۊمۊنه-أني کي تئرأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ, بهدأشتˇ دأنشکده پزشکي, حشره-شنأسي مۊزه دۊرۊن کي سألˇ 1344 دۊکتۊر جهأنبخش سأري جأ (مأزندرأن) أشأنˇ لأروأ جمأ کۊده بۊ جمأ بؤسته, زعيم ؤ اۊنˇ همکأرأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته (4) أن, أ گۊنه تنأ گۊزأرشه. وأرسي-يي کي بؤبؤسته دۊرۊن أشأنˇ لأروأ رضوأن-شأر, شفت, فؤمن ؤ مأسأل, أريه مأ 1379 جمأ بؤسته دأره (جدولˇ 2) ؤ ٪38/0 تۊمأمˇ لأروأن بيد ؤ ٪49/0 کۊليسينه زيرخأنوأده بيد ؤ ٪73/4 آ ا دسˇ لأروأن بيد (جدولˇ 3). پس أن ايرأنˇ دؤوؤمي گۊزأرشه, گيلأنˇ أولي گۊزأرش (2). أ گۊنه دأرأنˇ خۊله-أني کي اۊنˇ دۊرۊن آب دبه دۊرۊن تؤخم نيهيدي يؤ اۊيأ پيلله-أ بيدي. ايطلأعأتي کي بگه أشأنˇ زيويستن چۊتؤ ايسه ؤ چي مريضي-يأني-يأ وأولأجأنيدي دس-فأرس ني-يه (4).
جنيکؤلأتۊس آ ا دس (جنيکؤلأتۊس أکلرؤتأتۊس )
جنيکؤلأتۊس آ ا دس پألئأرکتيکˇ دۊرۊن کي به اۊرۊپأ, آفريقأ کلسييأ ؤ آسييأ خۊرتأوي نسأ دۊرۊن دره (15). ايرأنˇ دۊرۊن مأزندرأن ؤ گيلأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته دأره (1, 4, 12 ؤ 33). أ گۊنه-یأ أول-دفأ Gutsevich گۊزأرش بدأ مأزندرأنˇ جأ (12). أ وأرسي دۊرۊن أ گۊنه رضوأن-شأرˇ جأ دييأ مأ ؤ أريه مأ 1379 جمأ بؤسته (جدولˇ 2) ؤ ٪28/0 تۊمأمˇ پيلدأنه نۊمۊنه-أن ؤ ٪42/0 کۊليسينه زيرخأنوأده ؤ ٪37/0 آ ا دس ˇ جنس بيد. لأروأني کي جمأ بؤسته-يم ٪02/0 کۊليسينه زيرخأنوأده بيد ؤ ٪19/0 نى آ ا دسˇ جنس بيد (جدولˇ 3). ألبت أ گۊنه سأبق سۊمأسرأ چکؤورˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته بۊ (1). جنيکؤلأتۊس آ ا دس خأيلي أکينۊس آ ا دسأ مأنه ؤ اۊنˇ مأنستن دأرأنˇ تنه خۊله-أنˇ دۊرۊن تؤخم نيهه ؤ پيلله-أ به (4, 14 ؤ 26). جنيکؤلأتۊس آ ا دس ويشتر پستأندأرأنˇ خۊنأ اۊدۊشه (8) ؤ خۊن-خۊري ره آدمأنˇ خأنه دۊرۊنم شه (14). أنˇ آزمأيشگأيي گۊنه تأنه زردˇ تب ؤ خۊرتأوي أسبˇ أنسفأليتˇ(Eastern Equine Encephalitis) ويرۊسأ وأولأجأنه (14 ؤ 31), أممأ أنأ مريضي-يه خأصي کي اينسأنأ تأوده نشنأسيدي. ايتأ نۊمۊنه لأروي کي أ گۊنه جأ گيسۊمˇ پأرکˇ جأ جمأ بؤسته کي أنˇ بعضي-تأ صفتأن پکتنˇ (Pecten) تمشأن ؤ کؤمبأ (Comb) مأنه, أممأ ايپچه أشأنˇ مرأ تؤفير دأره. پؤرفسؤر Minar أ نۊمۊنه وأرسي مرأ گه کي أ لأرو اۊ زيرگۊنه-يي کي Gutsecich ؤ اۊنˇ همکأرأن ايرأنˇ جأ گۊزأرش بدأده مرأ ايتأيه (شخصي بۊگۊبيشتأو). أممأ جهأنˇ پشه-أنˇ کأتألؤگ ؤ اۊنˇ تکميلي مقأله-أنˇ دۊرۊن (11, 15, 16, 29 ؤ 30) أ گۊنه بيدۊنˇ اينکي اۊنˇ زيرگۊنه-أنأ نأم ببره مۊعرفي بؤبؤسته هأنˇ وأسي أ مقأله دۊرۊن خألي به عؤنوأنˇ ايتأ گۊنه مۊعرفي به.
وکسنز آ ا دس:
وکسنز آ ا دس ويشتر هۊلئأرکتيک (Holarctic) ؤ اؤرينتأل (Oriental) ؤ اؤقيأنۊسييه جزيره-أنˇ دۊرۊن ؤ مکزيک ؤ هندۊرأس ؤ گؤأتمألأ ؤ هيند ؤ پأپوأ دۊرۊن دره (15). أ گۊنه ؤ اژيپتي آ ا دس ؤ کۊيينکؤفأسييأتۊس کۊلکس (Culex quinquefasciatus Say, 1823) همه-تأ پشه-أنˇ جأ ويشتر وأولأج دأريدي (26). ايرأنˇ دۊرۊن نى مأزندرأن ؤ گيلأن ؤ خۊرخۊسي آذربأيجأن ؤ هؤرمؤزگأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته دأره (1, 4, 12 ؤ 33). أ گۊنه-يأ أول-دفأ Gutsevich مأزندرأنˇ جأ گۊزأرش بدأ (12). أ وأرسي دۊرۊن أ گۊنه آستأرأ, آستأنه, أنزلي, رشت, رضوأن-شأر, شفت, سۊمأسرأ, فؤمن, لأيجأن, لنگرۊد ؤ مأسأل, أولˇ مأ تأ أريه مأ 1379 أنˇ لأرو ؤ پيلدأنه جمأ بؤسته (جدولˇ 2). هۊتؤيي کي جدولˇ 3 دۊرۊن مألۊمه پيلدأنه پشه-أني کي جمأ بؤسته دأره يأ پرورش بدأ بؤسته يأ أ گۊنه لأروأني کي جمأ بؤسته دأره ويشتري درصدأ آ ا دسˇ پشه-أنيدي. Clements گه کي أ گۊنه ٪99/0 ويشتر پستأندأرأنˇ خۊنأ خۊره ؤ ٪1/0 کمتر چيري-يأن ؤ خزنده-أنˇ خۊنأ (8)Horsfall گه کي أشأن أسب, گأب, اينسأن ؤ آخربسرم چيري-يأنˇ خۊنأ ويشتر خۊريدي (14). Carpenter ؤ LaCasse گيدي کي أ گۊنه تأنه تأ 10 مأيل (16 کيلۊمتر) پروأز بۊکۊنه (7) ؤ أشأنˇ مۊهأجرتي پروأزأن کي تأک ؤ دسجمي ايسه تأنه تأ 48 کيلۊمترم ببه (14).
وکسنز آ ا دس سه تأ زيرمجمۊعه دأره کي اۊنˇ تيپيک Ae.vexans vexans(Meigen, 1830) ايرأنˇ دۊرۊن دره ؤ Ae.vexans nipponii ویشتر آسييأ خۊرتأوˇ دۊرۊن (15 ؤ 16) ؤ وکسنز آ ا دس Ae.vexans Arabiensis. (Patton, 1905) عربستأن, يمن ؤ آفريقأ (16) دۊرۊن دره.
أ گۊنه پزشکي دۊرۊن خأيلي مۊهيمه ؤ تأنه خۊرتأوي أسبˇ أنسفأليت, تأهينأ, ژأپۊني أنسفأليت (Japanese Encephalitis) (19 ؤ 28) کأليفؤرنييأ أنسفأليت (California Encephalitis) (19), سأجييأمأ (Sagiyama), تري ويتأتۊس (Trivitatus), خۊرخۊسي أسبˇ أنسفأليت (Western Equine Enceohalitis) (28) ويرۊسأ وأولأجأنه ؤ کؤريؤمنينجأيتيس ليمفؤستيک (Choriomeningitis Lymphocytic) (13) ؤ گتأ (Getah) ويرۊس ؤ اتمألن تۊلريمييأ (13) ؤ دأيرؤفيلأرييأ ايميتيسˇ (13 ؤ 14) ويرۊسأ وأولأجأنه.
آ ا دسˇ پشه-أنˇ منأبع وأرسي مرأ [و أکلرۊتأتۊس تأزه ديچين وأچينˇ مرأ کي Reinert مۊنتشرأ کۊده (21-23)] مألۊم به کي ايرأنˇ دۊرۊن نيميزگيره ؤ أ جأ اۊ جأ دره (1, 4, 17, 18, 32 ؤ 33) تۊمأمˇ گۊنه-أني کي تأ هسأ مألۊم بؤبؤسته گيلأنˇ دۊرۊن دره أ وأرسي دۊرۊن جمأ بؤسته ؤ شنأسأيي بؤبؤسته ؤ أکينۊس آ ا دس نى أول-دفأيه کي گيلأنˇ دۊرۊن ؤ دؤوؤمي دفأيه کي ايرأنˇ دۊرۊن گۊزأرش بؤبؤسته (2). هرچن فلأوسنس آ ا دسˇ گۊنه کي خۊرخۊسي آذربأيجأن (4 ؤ 33) ؤ پۊلکريتأرسيس کي مأزندرأنˇ (4, 18 ؤ 33) جأ گۊزأرش بؤبؤستده, گيلأنˇ مييأنم درد. ألبأخي گۊنه-أن کي ويتأتۊى آ ا دس, دترأيتۊس آ ا دس ؤ لۊکۊملأس آ ا دس ايسيد نى خألي هؤرمؤزگأنˇ جأ ؤ کأبألۊس آ ا دسˇ گۊنه نى هؤرمؤزگأن ؤ سيستأن بۊلۊچستأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته (4 ؤ 33). أژيپتي آ ا دس نى کي پيشترأن Dow (9) ؤ مۊفيدي (4) بۊشهرˇ جأ شکأر بۊکۊده بيد, أ سألأن ايرأن ؤ منطقه کيشورأنˇ جأ شکأر نؤبؤسته (4). عيلأوه-يه أ يؤنزه تأ گۊنه کي ده تأ گۊنه-يه أول أنˇ شين ايرأنˇ کۊليسينه فهرستˇ دۊرۊن بأمؤ دأره (4 ؤ 32), جهأنˇ پشه-أنˇ کأتألؤگˇ دۊرۊن (15) ايتأ دئه پشه-يم اعلأم بؤبؤسته اتمألن ايرأنˇ دۊرۊن دره کي أنˇ نأم ايسه چللي آ ا دس Ae.chelli (Oc.chelli) (Edward , 1915). أممأ هيتتأ منأبع دۊرۊن ايرأنˇ پشه-أنˇ جأ أ گۊنه نأم دينه. أ گۊنه کأبألۊس آ ا دسˇ مأنستن أفرؤترپيکألˇ (Afrotropical) منطقه دۊرۊن دره ؤ ايرأن جؤزوˇ اۊ منطقه-أني ني-يه کي بۊگؤفتدده أ گۊنه-أن اۊيأ درد. چۊنکي أفرؤترؤپيکألˇ بعضي-تأ قسمتأن کأبألۊس آ ا دس ؤ آنتنأتۊس کۊلکسˇ Culex antennatus (Becker, 1903) مأنستن نسأ دۊرۊن دره ؤ مۊمکينه کي أ گۊنه-يم اۊيأ دبه أممأ, أن کي بيگيم حؤکمن ايرأنˇ دۊرۊن دره, وأسي بۊخۊصۊص نسأ دۊرۊن خؤرم وأرسي-يأن أنجأم ببه. هۊتؤيي کي 2 ؤ 3 جدولأنˇ جأ مألۊمه وکسنز آ ا دسˇ فرأوأني گيلأنˇ دۊرۊن ويشتره ؤ همه-تأ گۊنه-أنأ سره. چۊنکي آربؤ ويرۊسأنˇ وأولأجأنئنˇ دۊرۊن خأيلي فعأله, پس مۊهيمه کي أنˇ سر ايتأ خؤرم وأرسي-يي أنجأم ببه کي مألۊم ببه أنˇ خۊن-خۊري عأدت چيسه ؤ کؤيأن زيوه. هۊتؤيي کي زعيم ؤ أنˇ همکأرأن بۊگؤفتده چۊنکي ايطلأعأت آ ا دسˇ پشه-أنˇ جأ ايرأنˇ دۊرۊن کمه أ وأرسي نتأنه أ گۊنه-أنˇ نهأيي گۊزأرش ببه (4) ؤ أشأنˇ تنوؤع ؤ ايتأ بأرˇ گۊنه-أن ؤ پزشکي أهميتˇ وأسي, وأ ويشتر وأمختن. نۊمۊنه-أني کي جمأ بؤسته رشتˇ بهدأشتˇ پزشکي آمۊزشکده جأ, حشره-شنأسي مۊزه دۊرۊن دأشتدأري به.
تشکۊر:
أ مقأله نيويسأئأن لأزيم دأنيدي خأنم دۊکتۊر بۊلۊکي مۊقدم ؤ آقأىˇ دۊکتۊر رۊدبأري کي گيلأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ سأبقˇ پژۊهشي مۊعأوينأن بيد, آقأىˇ دۊکتۊر رضوأني گيلأنˇ مرکزˇ بهدأشتˇ مريضي-يأنˇ مۊبأرزه وأحدˇ مۊدير مسئۊل, آقأىˇ آزأد تکنسيين ؤ آقأىˇ جمألزأده اۊ وأحدˇ رأننده همکأري جأ تشکۊر بۊکۊند. ايتأ تشکۊرم آقأىˇ دۊکتۊر وطن دۊست, تئرأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ بهدأشتˇ پزشکي دأنشکده حشره-شنأسي جرگه سأبقˇ مۊديرˇ جأ کي اۊ جرگه مۊزه نۊمۊنه-أنأ أ مقأله أولي نيويسأ ره اۊسه کۊده. آقأيأن پؤرفسؤر Jezek (پرأگˇ طبيعي تأريخˇ مۊزه, جۊمهۊري-يه چک), پؤرفسؤر Rettich (أنگل شنأسي أنيستيتۊ, جۊمهۊري-يه چک), پؤرفسؤر Gelbic (حشره-شأنسي أنيستيتۊ, جۊمهۊري-يه چک) أشأنˇ يأور دأن ؤ رأنمأيي کۊدنˇ وأسي, بۊخۊصۊص پؤرفسؤر Minar (أنگل شنأسي أنيستيتۊ محقق, جۊمهۊري-يه چک) نۊمۊنه-أني کي اۊسه کۊده جأ تشکۊر کۊنيم. هأتؤ پؤرفسؤر Reinert (پزشکي, کيشأورزي ؤ دأمپروري, حشره-شنأسي مرکز, آمريکأ) خؤرم مقأله-أني کي اۊسه کۊده وأسي تشکۊر کۊنيم.
منأبع
1.. آذری حمیدیان، شهیاد؛ یعقوبی ارشادی، محمدرضا؛ جوادیان، عزتالدین: نگاهی به فون پشهها (دوبالان: کولیسیده) در شهرستان رشت. مجله علوم پزشکی مدرس، 1379، سال 3 شماره 2، صص 70-65.
2.. آذری حمیدیان، شهیاد؛ جمعآوری Aedes (Finlaya) echinus (Edwards,1920) در استان گیلان. خبرنامه انجمن حشرهشناسی ایران، 1379، سال 2، شماره 8، ص: 1.
3.. استیل، جیمز اچ: بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان: زئونوزها، زئونوزهای ویروسی. ترجمه اسماعیل ذوقی. تهران: موسسه تحقیقاتی واکسن و سرمسازی رازی، 1375: ص: 767.
4.. زعیم، مرتضی؛ منوچهری، عبدالوهاب؛ یعقوبی ارشادی، محمدرضا: بررسی فون پشههای ایران (دوبالان: کولیسیده) 1- آ ا دسها. مجله بهداشت ایران، 1363، سال 13 شماره 4-1، صص: 10-3.
5.. منوچهری، عبدالوهاب؛ زعیم، مرتضی؛ عمادی، امیرمسعود: مروری بر وضع بیماری مالاریا در ایران. دارو و درمان، 1370، سال 9 شماره 97، صص: 17-12.
6.. موبدی، ایرج؛ جوادیان، عزتالدین و عبائی، محمدرضا: معرفی کانون زئونوزکرم قلب سگ Dirofilaria immitis (Nematoda, Filarioidea) در منطقه مشکینشهر (استان آذربایجانشرقی) و اهمیت آن در ایران. خلاصه مقالات اولین کنگره سراسری بیماریهای انگلی در ایران، 1369، ص: 78.
7. Carpenter S J, La Casse W J. Mosquitoes of North America (North of Mexico). Berkeley and Los Angeles : University of California Press,1955:360.
8. Clements A N. The Biology of Mosquitoes, Volume2: Sensory Reception and Behaviour. Wallingford: CABI Publishing, 1999: 740.
9. Dow R P. Notes on Iranian Mosquitoes. Am J Trop Med Hyg. 1953:2:683-695.
10. Gad AM, et al. Host Feeding of Mosquitoes (Diptera: Culicidae) Associated with the Recurrence of Rift Valley Fever in Egupt, J Med Entomol 1999: 36 (6): 709 – 714.
11. Gaffigan T V, Ward R A. Index to the Supplement to ‘A Catalog of the Mosquites of the World’ with Corrections and Additions. Mosq Sust 1985: 17: 52-63.
12. Gutsevich A.V. On the Mosquitoes of North Iran. Compates Rendus Academy of Sciences U S S R. 1943: 40(3): 123-125.
13. Gutsevich AV, Monchadskii A S, Shtakelberg A A. Mosquitoes Family Culicidae.Leningrad: Fauna of the U S S R Diptera 3(4), 1970: 408.
14. Horsfall W R. Mosquitoes, Their Bionomics and Relation to Disease. NewYork: Hafner Ppublishing, 1955: 723.
15. Knight K L, Stone A A. Catalog of the Mosquitoes of the World (Diptera:Culicidea).2nd ed. Maryland: Entomological Society of America, College Park, 1977: 611.
16. Knight K L. Supplement to ‘A Catalog og the Mosquitoes of the World (Diptera:Culicidea)’.Maryland: Entomological Society of America, College Park, 1978: 107.
17. Minar J. Results of the Czechoslovak-Iranian Entomological Expedition to Iran 1970, Diptera:Culicidae. Acta Eusei Nat Pragae 1974: Supp.(6): 87-89.
18. Minar J. Results of the Czechoslovak-Iranian Entomological Expeditions to Iran, Diptera:Culicidae, Oestridae. Acta Ent Musei Nat Pragae 1981: 40: 83-84.
19 . Minter D M, White G B. Appendix ꟾꟾꟾ Medical Entomology in: Manson-Bahr, P E C, Bell D R. Manson’s Tropical Disease. 19th ed London: Bailliere Tindall, 1987: 1381-1488.
20. Ramsdale CD, et al. Annotated Cheklist of the Mosquitoes (Diptera:Culicidae) of Turkey. Eur Mosq Bull 2001: 9: 18-28.
21. Reinert J F. New Classification for the Composite Genus Aedes (Diptera: Culicidae: Aedini),Elevation of Subgenus Ochlerotatus to Generic Rank, Reclassification of the Other Subgenera, and Noteson Certain Subgenera and Species. J Am Mosq Cont Assoc 2000: 16(3): 175-188.
22. Reinet J F. Recent Changes to the Classification of the Composite Genus Aedes and Tribe Aedini (Diptera: Culicidae). Eur Mosq Bull 2001: 9: 10-11.
23. Reinert J F. Revised List of Abbreviations for Genera and Sungenera of Culicidae (Diptera) and Notes on Generic and Subgeneric Changes. J Am Mosq Cont. Assoc 2001: 17(1): 51-55.
24. Sadighian, A. Helminth Parasites of Stray Dogs and Jackals in Shahsavar Area, Caspian Region,Iran. J Helminth 1969: 2: 372-374.
25. Saidi S, Tesh R, Javadian E, Nadim A. The Prevalence of Human Infection with West Nile in Iran. Iranian J Publ Health 1976: 5: 8-14.
26. Service M W. Mosquitoes (Culicidae) In: Lane R P, Crosskey, R.W. Medical Insects and Arachnids. London: Chapman and Hall, 1993: 120-240.
27. Siavashi M R, Massoud J. Human Cutaneous Dirofilariosis in Iran: A Report of Two Cases. Iranian J Med Sci 1995: 20(12): 85-86.
28. Smith K G V(ed). Insects and Other Arthropods of Medical Importance. London: The Trustees of the British Museum (Natural History), 1973: 561.
29. Ward R A. Second Supplement to ‘A Catalog of the Mosquitoes of the World (Diptera:Culicidae)’. Mosq Syst 1984: 16: 227-270.
30. Ward R A. Third Supplement to ‘A Catalog of the Mosquitoes of the World (Diptera:Culicidae). Mosq Syst 1992: 24: 177-230.
31. Yates M G. The Biology of the Tree-Hole Breeding Mosquito Aedes geniculatus (Olivier) in Southeastern England. Bull. Entomol Res 1979: 69: 611-628.
32. Zaim M, Cranston P S. Checklist and Keys to the Culicinae of Iran (Diptera:Culicidae).Mosq Syst 1986: 18: 233-345.
33. Zaim M. The Distribuion and Larval Habitat Characteristics of Iranian Culicinae. J Am Mosq Cont Assoc 1987: 3(4): 568-573.
Mosquitoes of the Genus Aedes (Diptera: Culicidae) in
Guilan
Azari Hamidian Sh, Joeafshani M A, Rassaei A, Mosslem M.
Abstract Introduction: Information on mosquitoes of the genus Aedes (Diptera: Culicidae), despite of their Medical and health importance, is very little in Iran. Objective: To study mosquito fauna in Guilan province, an investigation was carried out during April to December 2000. Methods: The whole set of 2478 adult specimens from 64 habitats and 6656 larvae from 127 larval breeding places was collected. Result: Four species of the Genus Aedes were identified as follow: 1. Ae.caspius(Ochlerotatus caspius) 2. Ae.echiinus (Oc.echinus) 2. Ae.echinus (Oc.echinus) 3. Ae.geniculatus (Oc.geniculatus) 4. Ae.vexans Conclusion: In this study, all species of the genus Aedes which had been reported in Guilan were collected and Ae.echinus (Oc.echinus) was reported for the first time in the province too. In this article the distribution and percentage of the frequency of the genus Aedes in Guilan province were discussed. Key words: AEDES/Culicidae/Iran/Mosquitoes/Ochlerotatus |
- ۰۴/۰۲/۱۰