گيلکي دأستأن

برای نمایش مطلب باید رمز عبور را وارد کنید

گيلأنˇ آ ا دسˇ پشه-أنˇ جنسˇ وأرسي

 

 

گيلأنˇ آ ا دسˇ پشه-أنˇ جنسˇ وأرسي

مهندس شهيأد آذري حميديأن

رشتˇ بهدأشتˇ آمۊزشکده مۊربي, گيلأنˇ عۊلۊم پزشکي دانشگأ

دۊکتۊر مأمدعلي جؤأفشأني

ايجتمأعي پزشکي جرگه اۊستأديأر, پزشکي دأنشکده, گيلأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ

عليرضأ رسأيي

مريضي-يأنˇ مۊبأرزه وأحدˇ کأرشنأس, اۊستأنˇ مرکزˇ بهدأشت, گيلأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ

 

خۊلأصه

پيش گب: ايطلأعأتي کي آ ا دسˇ پشه-أنˇ جنسˇ جأ Aedes Meigen, 1818) دۊبألأن: کۊليسيده) (Diptera: Culicidea) نهأ هرچن کي بهدأشت ؤ پزشکي دۊرۊن خأيلي مۊهيمه أممأ ايرأنˇ دۊرۊن خأيلي کمه.

هدف: گيلأنˇ فؤن پشه-أنˇ وأرسي ره, أولˇ مأ تأ تيرˇ مأ 1379 وأرسي بؤبؤسته.

کردˇکأر: أ وأرسي دۊرۊن کؤللن 2478 تأ پيلدأنه پشه, 64 جيگأيي کي زيويستيدˇ جأ ؤ 6656 تأ لأروأ 127 تأ لأروˇ خۊمه جأ گيلأنˇ دۊرۊن, جمأ بؤسته کي چأر تأ آ ا دسˇ جنس أشأن بيد: کأسپيۊس آ ا دس Ae.(Ochlerotatus) caspius (Pallas, 1771), أکينۊس آ ا دس Ae.(Finalaya) echinus (Edwards, 1920), جنيکۊلأتۊس آ ا دس Ae.(Fin.) geniculatus (Olivierm 1771) ؤ وکسنز آ ا دس Ae.(Aedimorphus) vexans (MeigenK 1830), بيلکؤل لأرو ؤ پيلدأنه شنأسأيي ؤ جمأ بؤسته دأره.

آخرپس: أ وأرسي دۊرۊن تۊمأمˇ آ ا دسأن کي گيلأنˇ دۊرۊن گۊزأرش بؤبؤسته بۊ, جمأ بؤسته. أکينۊس آ ا دس نى أول-دفأ بۊ کي گۊزأرش بؤبؤسته. أ مقأله دۊرۊن بۊگؤفته به کي گيلأنˇ دۊرۊن آ ا دسˇ پشه-أنˇ درصد ؤ ترکيب چقد ايسه ؤ کؤيأن دريد.

 

کيليد وأجه-أن: آ ا دس, أکلرؤتأتۊس, ايرأن, پشه-أن, کۊليسيده

 

 

 

پيش-گب

پشه-أن چۊنکي مألأرييأ, فيلرييأزيس, أنسفأليتأن ؤ ألبأخي-يه مريضي-يأنأ وأولأجأنيدي, هأنˇ وأسي بهدأشت ؤ پزشکي دۊرۊن أشأنأ بندپأيأنˇ مۊهيم-ترين جرگه دۊرۊن بنأ دأريد (4 ,14 ,26 ؤ 28). ويرۊسي مريضي-يي کي أنˇ نأم ايسه وٚست نأيل (West nile), کي پشه-أن اۊنأ وأولأجأنه-ييدي ايرأن ؤ گيلأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته (25) ؤ سکˇ ديلˇ أنگلˇ أجيک, دأيرؤفيلأرييأ ايميتيس (Dirofilaria immitis LeidyK1856), (25 ؤ 26) ؤ دأيرؤفيلأرييأ ريپنزˇ أنگل (D.repens Railliet and Henry1911) (24 ؤ 27) کي پشه-أن اۊنأ وأولأجأنه دأريد نى ايرأنˇ دۊرۊن بيده بؤبؤسته. گيدي کي مألأرييأ مۊهيم-ترين مريضي-يي ايسه کي پشه-أن اۊنأ وأولأجأنيدي. آخري دسته-بندي جأ, کۊليسيده سه تأ زيرخأنوأده, ده تأ قبيله, 39 تأ جنس, 135 تأ زيرجنس ؤ 3450 تأ ويشتر, گۊنه ؤ زيرگۊنه دأره (11, 15, 16, 21, 23, 26, 29 ؤ 30). کي أشأنˇ مييأن يپلدأنه آ ا دس 43 تأ زيرجنس ؤ 962 تأ گۊنه مرأ آاديني قبيله دۊرۊن (Aedini) ؤ کۊليسينه زيرخأنوأده مرأ (Culicinae) أ خأنوأده دۊرۊنه (26). Reinert سألˇ 2000 تأزه دسته-بندي-يي کي آاديني قبيله ؤ آ ا دسˇ جنسˇ جأ بينيويشته, خۊ کأميلˇ وأرسي-يأنˇ دۊرۊن أ جنسأ به دۊ تأ جنسˇ آ ا دس (22 تأ زيرجنسˇ مرأ) ؤ اؤکلرؤتأتۊس (Ochlerotatus Lynch ArribalzagaK1891) (21 تأ زيرجنسˇ مرأ) دسته-بندي بۊکۊده (23-21). مأقؤل زمأت ني-يه کي آ ا دسأنأ ايرأنˇ دۊرۊن دسته-بندي بۊکۊدده ؤ أنˇ منأبعي کي نأ أشأنيد: Dow سألˇ 1953 (9), Minar 1974 ؤ 1981. زعيم ؤ اۊنˇ همکأرأن کۊليسينه زيرخأنوأده فؤنˇ وأرسي-يي کي ايرأنˇ دۊرۊن أنجأم بؤبؤسته-يأ, سألˇ 1363 مۊنتشرأ کۊدد (4) ؤ اۊنˇ دۊمبأله زعيم ؤ Cranston سألˇ 1986 ايرأنˇ کۊليسينه پشه-أنˇ ايشنأختنˇ کيليدأ تهيه بۊکۊدد (32). زعيم سألˇ 1987 نى, ايرأنˇ کۊليسينه لأروأنˇ خۊمه-أنˇ مۊشخصأت ؤ اينکي کؤيأن دريدأ تهيه بۊکۊد (33) ؤ آخربسره آذري يؤ اۊنˇ همکأرأن سألˇ 1379 فؤن پشه-أنأ بۊخۊصۊص آ ا دسأ رشتˇ دۊرۊن وأرسي بۊکۊدد (1). أ وأرسي-يأنˇ سر تأ هسأ ايرأنˇ دۊرۊن چأرتأ أديمؤرفۊسˇ زيرجنس (Aedimorphus TheobaldK1903), فينلأيأ (Finlaya TheobaldK1903), اؤکلرؤتأتۊس ؤ استگؤمييأ (StegomyiaTheobaldK1901) نأقلن يؤنزه جۊر أرزشمندˇ آ ا دسˇ پشه-أ, دۊنيأ پشه-أنˇ کأتألؤگˇ جأ ؤ اۊنˇ کأميلأ کۊنˇ مقأله-أنˇ جأ (11, 15, 16, 29 ؤ 30) گۊزأرش بؤبؤسته, کي Reinertˇ دسته-بندي جأ (21-23) هش گۊنه فينلأيأ ؤ اؤکلرؤتأتۊس, اؤکلرؤتأتۊس زيرجنسˇ دۊرۊن ؤ سه تأيم اديمؤرفۊس ؤ استگؤمييأ, آ ا دس ˇ جنس ˇ دۊرۊن دريد. أ گۊنه-أنˇ فهرستˇ خۊلأصه, تأزه-دسته-بندي مرأ جدولˇ 1 بأمؤ دأره. هأتؤيي کي أ منأبعˇ دۊرۊن بيده به کۊليسينه پشه-أنˇ ايطلأعأت بۊخۊصۊص آ ا دسأنˇ ايطلأعأت ايرأنˇ دۊرۊن ؤ بۊخۊصۊص گيلأنˇ دۊرۊن, پخش ؤ پلأ ؤ ويشتري قديمي-ييد ؤ ايتأ خؤرم وأرسي أ حشره-أنˇ جأ تأ هسأ أنجأم نؤبؤسته بۊ, هأنˇ وأسي چۊنکي بهدأشت ؤ پزشکي دۊرۊن خأيلي مۊهيم-ييدي, أ پشه-أنˇ فؤن ؤ زيويستن-جيگأ ايشنأختنˇ ره أ وأرسي اۊستأنˇ دۊرۊن أنجأم بؤبؤسته.

جدولˇ 1: آاديني قبيله پشه-أنˇ فهرست ايرأنˇ دۊرۊن Rienert دسته-بندي جأ

 

موأد ؤ دأبأن

أنˇ وأسي کي پشه-أنˇ فؤن وأرسي ببه ؤ أشأنˇ زيويستن-جيگأ جأ ايطلأعأت به دس بأوريم, گيلأنˇ هر شؤنزأ تأ شأرستأنˇ دۊرۊن, اۊ ايمکأنأتي کي دأشتيمˇ مرأ ايتأ ثأبتˇ ايسگأ ؤ سه تأ ايسگأيم أ جأ اۊ جأ هأتؤيي دؤجين بؤبؤسته ؤ أولˇ مأ تأ تيرˇ مأ 1379 نأقلن سه دفأ بأهأر ؤ تأوستأن ؤ پئيزˇ دۊرۊن پيلدأنه پشه-أن ؤ لأروˇ نۊمۊنه-گيري أنجأم بؤبؤسته. أتؤيي گيلأنˇ تۊمأمˇ شأرستأنأنˇ جأ همه-تأ وخت نۊمۊنه-گيري بؤبؤسته ؤ آخربسره هرتأ شأرستأنˇ جأ نأقلن سه دفأ ثأبتˇ ايسگأ جأ ؤ نؤه دفأ أ جأ اۊ جأ ايسگأئأنˇ جأ نۊمۊنه-گيري أنجأم بؤبؤسته.

هرتأ پيلدأنه يأ لأروˇ خۊمه زيويستن-جيگأ نۊمۊنه-گيري حۊدۊدن پؤنزه تأ سي دقه درأزه بکشه ؤ دؤجين نۊکۊده بۊ. أ وأرسي حشره-شنأسي عيلمˇ فؤنستيکˇ مۊطألعه-يي مرأ أنجأم بؤبؤسته کي أنˇ دأب ايکتشأفي مۊطألعه-يي, دؤره-يي ؤ وأشکأفتني-يه. لأروأنأ چمچمه مرأ, أشأنˇ طبيعي خۊمه-أنˇ جأ يني چألکأيي کي مألأنˇ سمˇ جأ به وۊجۊد بأمؤ بۊ, يأ آبي کي رۊخأنˇ خۊشکأ بؤستنˇ جأ به وۊجۊد بأمؤ بۊ, دشت, خۊله-أني کي دأرأنˇ تنه دۊرۊن به وۊجۊد بأمؤ بۊ يأ آبدرسأنˇ جأ به وۊجۊد بأمؤ بۊ جأ جمأ بؤسته ؤ بعضي-يأنم لأروأنˇ مصنوعي خۊمه-أنˇ جأ يني بجأرمرز, رؤگأ, ودره-يي کي اۊنˇ مرأ آب وأغۊشتيد يأ مأشينˇ کؤنه لأستيک ؤ چأ جأ جمأ بؤسته دأره.

لأروأني کي چأئأنˇ آبˇ جأ جمأ بؤسته دأره, ودره جأ ايستفأده بؤبؤسته ؤ محدۊدˇ لأروˇ خۊمه-أني کي دأرأنˇ تنه خۊله مييأن به وۊجۊد بأمؤ بۊ ره, قطره-چکأنˇ جأ ايستفأده بؤبؤسته. جمأ-بؤسته لأروأنأ لأکتؤفنؤلˇ (Lactophenol) دۊرۊن بدأشتيم کي يک هفته پسي کي لأروأن کأسأ بؤستيد, برليزˇ (Berlese) مأيع مرأ اۊشأنˇ جأ ميکرؤسکؤپي ايسلأيد بيگيفتيم ؤ ميکرؤسکؤپ ؤ منأبع ؤ مؤعتبرˇ شنأسأيي کيليدأنˇ مرأ شنأسأيي بؤبؤستيد. هرتأ لأروأنˇ زيويستن-جيگأ, طبيعي يأ مصنۊعي, يأ أشأنˇ مۊشخصأت به اينکي کؤ وأشأنˇ مييأنأ دۊبۊ, کؤيأ دۊبۊ, آفتأب اۊنأ دتأبستي يأ نأ, يأ اينکي اۊنˇ آبˇ وضع چۊتؤ بۊ يؤ اۊنˇ زيويستن-جيگأ تف چقد بۊ, همه-دأنه فؤرمأنˇ دۊرۊن ثبت بؤبؤسته. پيلدأنه پشه-أن أسپيرأتؤر (Aspirator) ؤ کأپيتؤرأتؤرˇ مرأ وختي کي کرأ اينسأن يأ حأيوأنˇ خۊنأ خۊردأن ديبيد يأ اينکي کرأ خأنه دۊرۊن, کرکˇ خۊمه, مۊسترأ يأ وأشأنˇ دۊرۊن, دأرأنˇ سر يأ سنگأنˇ درزˇ دۊرۊن يأ چأ دۊرۊن کرأ ايسترأحت کۊديد جمأ بؤستيد.

چن دفأيم نۊمۊنه-گيري نۊري تله مرأ أنجأم بؤبؤسته. پيلدأنه پشه-أن وختي بۊکۊشته بؤبؤستيد سه-گۊشˇ کأغذˇ سر قرأر بيگيفتيد ؤ استريؤميکرؤسکؤپ ؤ مؤعتبرˇ منأبع ؤ مؤعتبرˇ شنأسأيي کيليدأنˇ مرأ, شنأسأيي بؤبؤستيد. لأروأني کي جمأ بؤسته اۊشأنˇ خۊمه-أنˇ آبˇ مرأ ايتأ لأکي يکبأر مصرفˇ جأ کي پأن بؤ يؤ أنˇ لبه-أن پأچ بۊ دۊرۊن بنأييد. اۊنˇ سرأ ايتأ ريزˇ تۊري مرأ دوستد. پشه-أني کي أتؤيي جمأ بؤستد, اۊجۊر کي بأخي-يأ وأرسي بۊکۊدد, وأرسي بؤبؤستد. پيلدأنه پشه-أنˇ دأخلي زيويستن-جيگأ مۊشخصأت, اۊشأنˇ ديفأرˇ جنس ؤ خأرجي زيويستن-جيگأ کي طبيعي يؤ مصنۊعي جۊخۊس-جيگأ ببه ؤ اۊشأنˇ دؤر ؤ ورˇ ايطلأعأت, تف ؤ نمˇ مأنستن ثبت بؤبؤسته. تۊمأمˇ نۊمۊنه-أني کي جمأ بؤسته جأ ايتأ نۊمۊنه پؤرؤفسؤر Minarˇ ره کي جۊمهۊري-يه چکˇ أنگل-شنأسي أنيستيتؤ دأنشمند ؤ پشه-أنˇ تأکسؤنؤمي مۊتخصص ايسه ؤ بأزنشسته بؤبؤسته دأره ره اۊسه کۊديم کي تۊمأمˇ نۊمۊنه-أني کي شنأسأيي بۊکۊديمأ تأييد بۊکۊده.

 

نتيجه-أن

أنجأم بؤبؤسته وأرسي-يأنˇ جأ, بيلکؤل 2478 تأ پيلدأنه پشه کي 807 تأ آنؤفلينه پشه (٪57/32) ؤ 1671 تأ کۊليسينه پشه (٪43/67) بيد 64 تأ زيويستن-جيگأ جأ 41 دفأ نۊمۊنه-گيري جأ يأ اۊيأ کي لأروأنأ پرورش دأييدˇ جأ به دس بأمؤ. اۊ زيويستن-جيگأئأنˇ جأ 9 تأ (٪06/14) خألي آنؤفلينه پشه-أن بيد, 33 تأ زيويستن-جيگأ (٪56/51) آنؤفلينه ؤ کۊليسينه پشه-أن بيد ؤ 22 تأ زيويستن-جيگأ (٪38/34) خألي کۊليسينه پشه-أن جمأ بؤسته. بيلکؤل 42 تأ زيويستن-جيگأ جأ (٪62/65) پيلدأنه آنؤفلينه پشه-أن ؤ 55 تأ زيويستن-جيگأ جأ (٪93/85) پيلدأنه کۊليسينه پشه-أنˇ جمأ بؤسته. أ وأرسي دۊرۊن 6656 تأ لأروˇ دۊرۊن 1547 تأ آنؤفلينه پشه لأرو (٪24/23) بۊ يؤ 5109 تأ کۊليسينه پشه لأرو (٪7676) بۊ کي 127 تأ لأروˇ خۊمه جأ 55 دفأ نۊمۊنه-گيري جأ جمأ بؤسته. لأروˇ خۊمه-أنˇ مييأنأ 14 تأ دۊرۊن (٪02/11) خألي آنؤفلينه پشه-أن, 76 تأ لأروˇ خۊمه دۊرۊن (٪84/59) آنؤفلينه ؤ کۊليسينه پشه-أنˇ لأرو ؤ 37 تأ لأروˇ خۊمه دۊرۊن (٪14/29) خألي کۊليسينه پشه-أن جمأ بؤسته, کي بيلکؤل 90 تأ لأروˇ خۊمه جأ (٪86/70) آنؤفلينه پشه-أن بيد ؤ 113 تأ لأروˇ خۊمه-أنˇ جأ (٪97/88) کۊليسينه پشه-أنˇ لأرو جمأ بؤسته. أ وأرسي دۊرۊن 509 تأ آ ا دسˇ پشه 24 تأ ايسگأ يأ لأروˇ پرورش-جيگأ جأ (٪5/37 تۊمأمˇ زيويستن-جيگأئأن) به دس بأمؤ کي ٪54/20 پيلدأنه پشه ؤ ٪46/30 کۊليسينه پيلدأنه پشه-أن ايسيد.

528 تأ آ ا دسˇ لأرو, 23 تأ لأروˇ خۊمه (٪11/18 تۊمأمˇ لأروˇ خۊمه-أن) جأ جمأ بؤسته کي ٪94/7 همه-تأ لأروأن ؤ ٪33/10 کۊليسينه لأروأنˇ زيرخأنوأده بؤبؤسته (جدولˇ 3). أ وأرسي دۊرۊن چأر جۊر آ ا دسˇ پشه کي کأسپييۊس آ ا دس, أکينۊس آ ا دس, جنيکؤلأتۊس آ ا دس ؤ وکسنز آ ا دس بيد گيلأنˇ جأ جمأ بؤسته. أتؤيي تۊمأمˇ گۊنه-أني کي پيشتر گيلأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته بۊ أ وأرسي دۊرۊن جمأ بؤسته ؤ شنأسأيي بؤبؤسته. أنم بيگيم أکينۊس آ ا دسˇ گۊنه أول-دفأيه کي گيلأنˇ جأ گۊزأرش به. أ گۊنه-أنˇ أ جأ اۊ جأ دۊبؤن ؤ أنکي کؤ شأرستأنˇ دۊرۊن دره به رج 2 ؤ 3 جدولأنˇ دۊرۊن بأمؤ دأره.

جدولˇ2: گيلأنˇ آ ا دسˇ پشه-أنˇ أ جأ اۊ جأ دۊبؤن, أولˇ مأ تأ تيرˇ مأ 1379

جدولˇ 3: گيلأنˇ آ ا دسˇ پشه-أنˇ درصد أولˇ مأ تأ تيرˇ مأ 1379

 

پس-گب

کأسپييۊس آ ا دس (کأسپييۊس أکلرؤتأتۊس)

کأسپييۊس آ ا دس پألئأرکتيکˇ Palaearactic منطقه دۊرۊن فتˇ فروأوأنه (5). ايرأنˇ دۊرۊن نى نأقلن 15 تأ اۊستأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته دأره (4, 9, 18 ؤ 33). أ وأرسي دۊرۊن أنˇ پيلدأنه, ايدفأ, کۊرچˇ مأ 1379 آستأرأ جأ جمأ بؤسته (جدولˇ 2). هۊتؤيي کي جدولˇ 3 دۊرۊن مألۊمه أ گۊنه کمتري درصدأ آ ا دسˇ جنسˇ جأ گيلأنˇ دۊرۊن دأره. أ گۊنه کؤمپلکس کأسپييۊسˇ Complex Caspius  جرگه دۊرۊن دره کي اۊنˇ دۊتأ گۊنه-أنأ اۊرۊپأ دۊرۊن شنأسيدي (20). Dow أ گۊنه-أ بۊشهرˇ جأ (9) ؤ Minar کهۊرکˇ جأ (ايرأنˇ خۊرتأو) (18) گۊزرأش بۊکۊدده. أ گۊنه ويشتر پستأندأرأنˇ خۊنأ خۊره (8) ؤ خۊن-خۊري ره اينسأنم دۊچکه (4 ؤ 26) أ وأرسي دۊرۊنم اينسأنˇ دأخلي زيويستن-جيگأ جأيم جمأ بؤسته. أ گۊنه جأ مۊهأجرتي پروأزأن گۊزرأش بؤبؤسته دأره. هرچن کي کؤيأ جأ بأمؤ دأره جأ هيچ ايطلأعأتي ننأ (14).

Gutsevich ؤ أنˇ همکأرأن گيدي کي مۊمکينه 10 کيلۊمتر اؤشتنرˇ جأ بأمؤبي (13). کأسپييۊس آ ا دس پزشکي دۊرۊن خأيلي مۊهيمه ؤ تأهينأ (Tahina) (19 ؤ 28) ويرۊسأ وأولأجأنه ؤ اتمألن تبˇ درره-يه ريفت  (Rift Valley Fever) (10) ؤ دأيرؤفيلأرييأ ايميتيسˇ (6) ويرۊسم وأولأجأنه ؤ تۊلأريمييأ (Tularemia) ويرۊسم وأولأجأنه.

 

أکينۊس آ ا دس (أکينۊس أکلرؤتأتۊس):

أکينۊس آ ا دسˇ جهأني وأولأج, مديترأنه دؤر ؤ ورأن, آفريقأ کلسييأ, کۊجي آسييأ ؤ اۊرۊپأ نسأ (13) کي يۊنأن ؤ تؤرکييه ؤ ألجزأير ؤ مرأکش ؤ ايسپأنييأ ؤ فرأنسه کشورأن به ايسه. ايرأنˇ دۊرۊن أول-دفأ ره اۊ نۊمۊنه-أني کي تئرأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ, بهدأشتˇ دأنشکده پزشکي, حشره-شنأسي مۊزه دۊرۊن کي سألˇ 1344 دۊکتۊر جهأنبخش سأري جأ (مأزندرأن) أشأنˇ لأروأ جمأ کۊده بۊ جمأ بؤسته, زعيم ؤ اۊنˇ همکأرأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته (4) أن, أ گۊنه تنأ گۊزأرشه. وأرسي-يي کي بؤبؤسته دۊرۊن أشأنˇ لأروأ رضوأن-شأر, شفت, فؤمن ؤ مأسأل, أريه مأ 1379 جمأ بؤسته دأره (جدولˇ 2) ؤ ٪38/0 تۊمأمˇ لأروأن بيد ؤ ٪49/0 کۊليسينه زيرخأنوأده بيد ؤ ٪73/4 آ ا دسˇ لأروأن بيد (جدولˇ 3). پس أن ايرأنˇ دؤوؤمي گۊزأرشه, گيلأنˇ أولي گۊزأرش (2). أ گۊنه دأرأنˇ خۊله-أني کي اۊنˇ دۊرۊن آب دبه دۊرۊن تؤخم نيهيدي يؤ اۊيأ پيلله-أ بيدي. ايطلأعأتي کي بگه أشأنˇ زيويستن چۊتؤ ايسه ؤ چي مريضي-يأني-يأ وأولأجأنيدي دس-فأرس ني-يه (4).

 

جنيکؤلأتۊس آ ا دس (جنيکؤلأتۊس أکلرؤتأتۊس )

جنيکؤلأتۊس آ ا دس پألئأرکتيکˇ دۊرۊن کي به اۊرۊپأ, آفريقأ کلسييأ ؤ آسييأ خۊرتأوي نسأ دۊرۊن دره (15). ايرأنˇ دۊرۊن مأزندرأن ؤ گيلأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته دأره (1, 4, 12 ؤ 33). أ گۊنه-یأ أول-دفأ Gutsevich گۊزأرش بدأ مأزندرأنˇ جأ (12). أ وأرسي دۊرۊن أ گۊنه رضوأن-شأرˇ جأ دييأ مأ ؤ أريه مأ 1379 جمأ بؤسته (جدولˇ 2) ؤ ٪28/0 تۊمأمˇ پيلدأنه نۊمۊنه-أن ؤ ٪42/0 کۊليسينه زيرخأنوأده ؤ ٪37/0 آ ا دس ˇ جنس بيد. لأروأني کي جمأ بؤسته-يم ٪02/0 کۊليسينه زيرخأنوأده بيد ؤ ٪19/0 نى آ ا دسˇ جنس بيد (جدولˇ 3). ألبت أ گۊنه سأبق سۊمأسرأ چکؤورˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته بۊ (1). جنيکؤلأتۊس آ ا دس خأيلي أکينۊس آ ا دسأ مأنه ؤ اۊنˇ مأنستن دأرأنˇ تنه خۊله-أنˇ دۊرۊن تؤخم نيهه ؤ پيلله-أ به (4, 14 ؤ 26). جنيکؤلأتۊس آ ا دس ويشتر پستأندأرأنˇ خۊنأ اۊدۊشه (8) ؤ خۊن-خۊري ره آدمأنˇ خأنه دۊرۊنم شه (14). أنˇ آزمأيشگأيي گۊنه تأنه زردˇ تب ؤ خۊرتأوي أسبˇ أنسفأليتˇ(Eastern Equine Encephalitis)  ويرۊسأ وأولأجأنه (14 ؤ 31), أممأ أنأ مريضي-يه خأصي کي اينسأنأ تأوده نشنأسيدي. ايتأ نۊمۊنه لأروي کي أ گۊنه جأ گيسۊمˇ پأرکˇ جأ جمأ بؤسته کي أنˇ بعضي-تأ صفتأن پکتنˇ (Pecten) تمشأن ؤ کؤمبأ (Comb) مأنه, أممأ ايپچه أشأنˇ مرأ تؤفير دأره. پؤرفسؤر Minar أ نۊمۊنه وأرسي مرأ گه کي أ لأرو اۊ زيرگۊنه-يي کي Gutsecich ؤ اۊنˇ همکأرأن ايرأنˇ جأ گۊزأرش بدأده مرأ ايتأيه (شخصي بۊگۊبيشتأو). أممأ جهأنˇ پشه-أنˇ کأتألؤگ ؤ اۊنˇ تکميلي مقأله-أنˇ دۊرۊن (11, 15, 16, 29 ؤ 30) أ گۊنه بيدۊنˇ اينکي اۊنˇ زيرگۊنه-أنأ نأم ببره مۊعرفي بؤبؤسته هأنˇ وأسي أ مقأله دۊرۊن خألي به عؤنوأنˇ ايتأ گۊنه مۊعرفي به.

 

وکسنز آ ا دس:

وکسنز آ ا دس ويشتر هۊلئأرکتيک (Holarctic) ؤ اؤرينتأل (Oriental)  ؤ اؤقيأنۊسييه جزيره-أنˇ دۊرۊن ؤ مکزيک ؤ هندۊرأس ؤ گؤأتمألأ ؤ هيند ؤ پأپوأ دۊرۊن دره (15). أ گۊنه ؤ اژيپتي آ ا دس ؤ کۊيينکؤفأسييأتۊس کۊلکس (Culex quinquefasciatus Say, 1823) همه-تأ پشه-أنˇ جأ ويشتر وأولأج دأريدي (26). ايرأنˇ دۊرۊن نى مأزندرأن ؤ گيلأن ؤ خۊرخۊسي آذربأيجأن ؤ هؤرمؤزگأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته دأره (1, 4, 12 ؤ 33). أ گۊنه-يأ أول-دفأ Gutsevich مأزندرأنˇ جأ گۊزأرش بدأ (12). أ وأرسي دۊرۊن أ گۊنه آستأرأ, آستأنه, أنزلي, رشت, رضوأن-شأر, شفت, سۊمأسرأ, فؤمن, لأيجأن, لنگرۊد ؤ مأسأل, أولˇ مأ تأ أريه مأ 1379 أنˇ لأرو ؤ پيلدأنه جمأ بؤسته (جدولˇ 2). هۊتؤيي کي جدولˇ 3 دۊرۊن مألۊمه پيلدأنه پشه-أني کي جمأ بؤسته دأره يأ پرورش بدأ بؤسته يأ أ گۊنه لأروأني کي جمأ بؤسته دأره ويشتري درصدأ آ ا دسˇ پشه-أنيدي. Clements گه کي أ گۊنه ٪99/0 ويشتر پستأندأرأنˇ خۊنأ خۊره ؤ ٪1/0 کمتر چيري-يأن ؤ خزنده-أنˇ خۊنأ (8)Horsfall  گه کي أشأن أسب, گأب, اينسأن ؤ آخربسرم چيري-يأنˇ خۊنأ ويشتر خۊريدي (14). Carpenter ؤ LaCasse گيدي کي أ گۊنه تأنه تأ 10 مأيل (16 کيلۊمتر) پروأز بۊکۊنه (7) ؤ أشأنˇ مۊهأجرتي پروأزأن کي تأک ؤ دسجمي ايسه تأنه تأ 48 کيلۊمترم ببه (14).

وکسنز آ ا دس سه تأ زيرمجمۊعه دأره کي اۊنˇ تيپيک Ae.vexans vexans(Meigen, 1830) ايرأنˇ دۊرۊن دره ؤ Ae.vexans nipponii ویشتر آسييأ خۊرتأوˇ دۊرۊن (15 ؤ 16) ؤ وکسنز آ ا دس Ae.vexans Arabiensis. (Patton, 1905) عربستأن, يمن ؤ آفريقأ (16) دۊرۊن دره.

أ گۊنه پزشکي دۊرۊن خأيلي مۊهيمه ؤ تأنه خۊرتأوي أسبˇ أنسفأليت, تأهينأ, ژأپۊني أنسفأليت (Japanese Encephalitis) (19 ؤ 28) کأليفؤرنييأ أنسفأليت (California Encephalitis) (19), سأجييأمأ (Sagiyama), تري ويتأتۊس (Trivitatus), خۊرخۊسي أسبˇ أنسفأليت (Western Equine Enceohalitis) (28) ويرۊسأ وأولأجأنه ؤ کؤريؤمنينجأيتيس ليمفؤستيک (Choriomeningitis Lymphocytic) (13) ؤ گتأ (Getah) ويرۊس ؤ اتمألن تۊلريمييأ (13) ؤ دأيرؤفيلأرييأ ايميتيسˇ  (13 ؤ 14) ويرۊسأ وأولأجأنه.

آ ا دسˇ پشه-أنˇ منأبع وأرسي مرأ [و أکلرۊتأتۊس تأزه ديچين وأچينˇ مرأ کي Reinert مۊنتشرأ کۊده (21-23)] مألۊم به کي ايرأنˇ دۊرۊن نيميزگيره ؤ أ جأ اۊ جأ دره (1, 4, 17, 18, 32 ؤ 33) تۊمأمˇ گۊنه-أني کي تأ هسأ مألۊم بؤبؤسته گيلأنˇ دۊرۊن دره أ وأرسي دۊرۊن جمأ بؤسته ؤ شنأسأيي بؤبؤسته ؤ أکينۊس آ ا دس نى أول-دفأيه کي گيلأنˇ دۊرۊن ؤ دؤوؤمي دفأيه کي ايرأنˇ دۊرۊن گۊزأرش بؤبؤسته (2). هرچن فلأوسنس آ ا دسˇ گۊنه کي خۊرخۊسي آذربأيجأن (4 ؤ 33) ؤ پۊلکريتأرسيس کي مأزندرأنˇ (4, 18 ؤ 33) جأ گۊزأرش بؤبؤستده, گيلأنˇ مييأنم درد. ألبأخي گۊنه-أن کي ويتأتۊى آ ا دس, دترأيتۊس آ ا دس ؤ لۊکۊملأس آ ا دس ايسيد نى خألي هؤرمؤزگأنˇ جأ ؤ کأبألۊس آ ا دسˇ گۊنه نى هؤرمؤزگأن ؤ سيستأن بۊلۊچستأنˇ جأ گۊزأرش بؤبؤسته (4 ؤ 33). أژيپتي آ ا دس نى کي پيشترأن Dow (9) ؤ مۊفيدي (4) بۊشهرˇ جأ شکأر بۊکۊده بيد, أ سألأن ايرأن ؤ منطقه کيشورأنˇ جأ شکأر نؤبؤسته (4). عيلأوه-يه أ يؤنزه تأ گۊنه کي ده تأ گۊنه-يه أول أنˇ شين ايرأنˇ کۊليسينه فهرستˇ دۊرۊن بأمؤ دأره (4 ؤ 32), جهأنˇ پشه-أنˇ کأتألؤگˇ دۊرۊن (15) ايتأ دئه پشه-يم اعلأم بؤبؤسته اتمألن ايرأنˇ دۊرۊن دره کي أنˇ نأم ايسه چللي آ ا دس Ae.chelli (Oc.chelli) (Edward , 1915). أممأ هيتتأ منأبع دۊرۊن ايرأنˇ پشه-أنˇ جأ أ گۊنه نأم دينه. أ گۊنه کأبألۊس آ ا دسˇ مأنستن أفرؤترپيکألˇ (Afrotropical) منطقه دۊرۊن دره ؤ ايرأن جؤزوˇ اۊ منطقه-أني ني-يه کي بۊگؤفتدده أ گۊنه-أن اۊيأ درد. چۊنکي أفرؤترؤپيکألˇ بعضي-تأ قسمتأن کأبألۊس آ ا دس ؤ آنتنأتۊس کۊلکسˇ Culex antennatus (Becker, 1903) مأنستن نسأ دۊرۊن دره ؤ مۊمکينه کي أ گۊنه-يم اۊيأ دبه أممأ, أن کي بيگيم حؤکمن ايرأنˇ دۊرۊن دره, وأسي بۊخۊصۊص نسأ دۊرۊن خؤرم وأرسي-يأن أنجأم ببه. هۊتؤيي کي 2 ؤ 3 جدولأنˇ جأ مألۊمه وکسنز آ ا دسˇ فرأوأني گيلأنˇ دۊرۊن ويشتره ؤ همه-تأ گۊنه-أنأ سره. چۊنکي آربؤ ويرۊسأنˇ وأولأجأنئنˇ دۊرۊن خأيلي فعأله, پس مۊهيمه کي أنˇ سر ايتأ خؤرم وأرسي-يي أنجأم ببه کي مألۊم ببه أنˇ خۊن-خۊري عأدت چيسه ؤ کؤيأن زيوه. هۊتؤيي کي زعيم ؤ أنˇ همکأرأن بۊگؤفتده چۊنکي ايطلأعأت آ ا دسˇ پشه-أنˇ جأ ايرأنˇ دۊرۊن کمه أ وأرسي نتأنه أ گۊنه-أنˇ نهأيي گۊزأرش ببه (4) ؤ أشأنˇ تنوؤع ؤ ايتأ بأرˇ گۊنه-أن ؤ پزشکي أهميتˇ وأسي, وأ ويشتر وأمختن. نۊمۊنه-أني کي جمأ بؤسته رشتˇ بهدأشتˇ پزشکي آمۊزشکده جأ, حشره-شنأسي مۊزه دۊرۊن دأشتدأري به.

 

تشکۊر:

أ مقأله نيويسأئأن لأزيم دأنيدي خأنم دۊکتۊر بۊلۊکي مۊقدم ؤ آقأىˇ دۊکتۊر رۊدبأري کي گيلأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ سأبقˇ پژۊهشي مۊعأوينأن بيد, آقأىˇ دۊکتۊر رضوأني گيلأنˇ مرکزˇ بهدأشتˇ مريضي-يأنˇ مۊبأرزه وأحدˇ مۊدير مسئۊل, آقأىˇ آزأد تکنسيين ؤ آقأىˇ جمألزأده اۊ وأحدˇ رأننده همکأري جأ تشکۊر بۊکۊند. ايتأ تشکۊرم آقأىˇ دۊکتۊر وطن دۊست, تئرأنˇ عۊلۊم پزشکي دأنشگأ بهدأشتˇ پزشکي دأنشکده حشره-شنأسي جرگه سأبقˇ مۊديرˇ جأ کي اۊ جرگه مۊزه نۊمۊنه-أنأ أ مقأله أولي نيويسأ ره اۊسه کۊده. آقأيأن پؤرفسؤر Jezek  (پرأگˇ طبيعي تأريخˇ مۊزه, جۊمهۊري-يه چک), پؤرفسؤر Rettich (أنگل شنأسي أنيستيتۊ, جۊمهۊري-يه چک), پؤرفسؤر Gelbic (حشره-شأنسي أنيستيتۊ, جۊمهۊري-يه چک) أشأنˇ يأور دأن ؤ رأنمأيي کۊدنˇ وأسي, بۊخۊصۊص پؤرفسؤر Minar (أنگل شنأسي أنيستيتۊ محقق, جۊمهۊري-يه چک) نۊمۊنه-أني کي اۊسه کۊده جأ تشکۊر کۊنيم. هأتؤ پؤرفسؤر Reinert (پزشکي, کيشأورزي ؤ دأمپروري, حشره-شنأسي مرکز, آمريکأ) خؤرم مقأله-أني کي اۊسه کۊده وأسي تشکۊر کۊنيم.

 

أ مقأله-يأ أيأ جيرأ کشيد 

 

منأبع

1.. آذری حمیدیان، شهیاد؛ یعقوبی ارشادی، محمدرضا؛ جوادیان، عزت‌الدین: نگاهی به فون پشه‌ها (دوبالان: کولیسیده) در شهرستان رشت. مجله علوم پزشکی مدرس، 1379، سال 3 شماره 2، صص 70-65.

2.. آذری حمیدیان، شهیاد؛ جمع‌آوری Aedes (Finlaya) echinus (Edwards,1920) در استان گیلان. خبرنامه انجمن حشره‌شناسی ایران، 1379، سال 2، شماره 8، ص: 1.

3.. استیل، جیمز اچ: بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان: زئونوزها، زئونوزهای ویروسی. ترجمه اسماعیل ذوقی. تهران: موسسه تحقیقاتی واکسن و سرم‌سازی رازی، 1375: ص: 767.

4.. زعیم، مرتضی؛ منوچهری، عبدالوهاب؛ یعقوبی ارشادی، محمدرضا: بررسی فون پشه‌های ایران (دوبالان: کولیسیده) 1- آ ا دس‌ها. مجله بهداشت ایران، 1363، سال 13 شماره 4-1، صص: 10-3.

5.. منوچهری، عبدالوهاب؛ زعیم، مرتضی؛ عمادی، امیرمسعود: مروری بر وضع بیماری مالاریا در ایران. دارو و درمان، 1370، سال 9 شماره 97، صص: 17-12.

6.. موبدی، ایرج؛ جوادیان، عزت‌الدین و عبائی، محمدرضا: معرفی کانون زئونوزکرم قلب سگ Dirofilaria immitis (Nematoda, Filarioidea) در منطقه مشکین‌شهر (استان آذربایجان‌شرقی) و اهمیت آن در ایران. خلاصه مقالات اولین کنگره سراسری بیماریهای انگلی در ایران، 1369، ص: 78.

7. Carpenter S J, La Casse W J. Mosquitoes of North America (North of Mexico). Berkeley and Los Angeles : University of California Press,1955:360.

8. Clements A N. The Biology of Mosquitoes, Volume2: Sensory Reception and Behaviour. Wallingford: CABI Publishing, 1999: 740.

9. Dow R P. Notes on Iranian Mosquitoes. Am J Trop Med Hyg. 1953:2:683-695.

10. Gad AM, et al. Host Feeding of Mosquitoes (Diptera: Culicidae) Associated with the Recurrence of Rift Valley Fever in Egupt, J Med Entomol 1999: 36 (6): 709 – 714.

11. Gaffigan T V, Ward R A. Index to the Supplement to ‘A Catalog of the Mosquites of the World’ with Corrections and Additions. Mosq Sust 1985: 17: 52-63.

12. Gutsevich A.V. On the Mosquitoes of North Iran. Compates Rendus Academy of Sciences U S S R. 1943: 40(3): 123-125.

13. Gutsevich AV, Monchadskii A S, Shtakelberg A A. Mosquitoes Family Culicidae.Leningrad: Fauna of the U S S R Diptera 3(4), 1970: 408.

14. Horsfall W R. Mosquitoes, Their Bionomics and Relation to Disease. NewYork: Hafner Ppublishing, 1955: 723.

15. Knight K L, Stone A A. Catalog of the Mosquitoes of the World (Diptera:Culicidea).2nd ed. Maryland: Entomological Society of America, College Park, 1977: 611.

16. Knight K L. Supplement to ‘A Catalog og the Mosquitoes of the World (Diptera:Culicidea)’.Maryland: Entomological Society of America, College Park, 1978: 107.

17. Minar J. Results of the Czechoslovak-Iranian Entomological Expedition to Iran 1970, Diptera:Culicidae. Acta Eusei Nat Pragae 1974: Supp.(6): 87-89.

18. Minar J. Results of the Czechoslovak-Iranian Entomological Expeditions to Iran, Diptera:Culicidae, Oestridae. Acta Ent Musei Nat Pragae 1981: 40: 83-84.

19 . Minter D M, White G B. Appendix ꟾꟾꟾ Medical Entomology in: Manson-Bahr, P E C, Bell D R. Manson’s Tropical Disease. 19^th ed London: Bailliere Tindall, 1987: 1381-1488.

20. Ramsdale CD, et al. Annotated Cheklist of the Mosquitoes (Diptera:Culicidae) of Turkey. Eur Mosq Bull 2001: 9: 18-28.

21. Reinert J F. New Classification for the Composite Genus Aedes (Diptera: Culicidae: Aedini),Elevation of Subgenus Ochlerotatus to Generic Rank, Reclassification of the Other Subgenera, and Noteson Certain Subgenera and Species. J Am Mosq Cont Assoc 2000: 16(3): 175-188.

22. Reinet J F. Recent Changes to the Classification of the Composite Genus Aedes and Tribe Aedini (Diptera: Culicidae). Eur Mosq Bull 2001: 9: 10-11.

23. Reinert J F. Revised List of Abbreviations for Genera and Sungenera of Culicidae (Diptera) and Notes on Generic and Subgeneric Changes. J Am Mosq Cont. Assoc 2001: 17(1): 51-55.

24. Sadighian, A. Helminth Parasites of Stray Dogs and Jackals in Shahsavar Area, Caspian Region,Iran. J Helminth 1969: 2: 372-374.

25. Saidi S, Tesh R, Javadian E, Nadim A. The Prevalence of Human Infection with West Nile in Iran. Iranian J Publ Health 1976: 5: 8-14.

26. Service M W. Mosquitoes (Culicidae) In: Lane R P, Crosskey, R.W. Medical Insects and Arachnids. London: Chapman and Hall, 1993: 120-240.

27. Siavashi M R, Massoud J. Human Cutaneous Dirofilariosis in Iran: A Report of Two Cases. Iranian J Med Sci 1995: 20(12): 85-86.

28. Smith K G V(ed). Insects and Other Arthropods of Medical Importance. London: The Trustees of the British Museum (Natural History), 1973: 561.

29. Ward R A. Second Supplement to ‘A Catalog of the Mosquitoes of the World (Diptera:Culicidae)’. Mosq Syst 1984: 16: 227-270.

30. Ward R A. Third Supplement to ‘A Catalog of the Mosquitoes of the World (Diptera:Culicidae). Mosq Syst 1992: 24: 177-230.

31. Yates M G. The Biology of the Tree-Hole Breeding Mosquito Aedes geniculatus (Olivier) in Southeastern England. Bull. Entomol Res 1979: 69: 611-628.

32. Zaim M, Cranston P S. Checklist and Keys to the Culicinae of Iran (Diptera:Culicidae).Mosq Syst 1986: 18: 233-345.

33. Zaim M. The Distribuion and Larval Habitat Characteristics of Iranian Culicinae. J Am Mosq Cont Assoc 1987: 3(4): 568-573.

 

 

Mosquitoes of the Genus Aedes (Diptera: Culicidae) in

Guilan

Azari Hamidian Sh, Joeafshani M A, Rassaei A, Mosslem M.

Abstract

Introduction: Information on mosquitoes of the genus Aedes (Diptera: Culicidae), despite of their Medical and health importance, is very little in Iran.

Objective: To study mosquito fauna in Guilan province, an investigation was carried out during April to December 2000.

Methods: The whole set of 2478 adult specimens from 64 habitats and 6656 larvae from 127 larval breeding places was collected.

Result: Four species of the Genus Aedes were identified as follow:

1. Ae.caspius(Ochlerotatus caspius) 2. Ae.echiinus (Oc.echinus) 2. Ae.echinus (Oc.echinus) 3. Ae.geniculatus (Oc.geniculatus) 4. Ae.vexans

Conclusion: In this study, all species of the genus Aedes which had been reported in Guilan were collected and Ae.echinus (Oc.echinus) was reported for the first time in the province too.

In this article the distribution and percentage of the frequency of the genus Aedes in Guilan province were discussed.

Key words: AEDES/Culicidae/Iran/Mosquitoes/Ochlerotatus

خؤرم فيکر کۊدن

أولي پۊلۊک

شیمي ذهنأ أسرنؤ ديچين وأچين بۊکۊنيد

أمي ذهن کأمپيۊترأ مأنه هرجۊر اۊنأ ديچين وأچين بۊکۊنيم هۊتؤ کأر کۊنه. شۊمأن تأنيد ايتأ کأمپيۊتري بدأريد آخري فنأوري-يأنˇ مرأ. سري-ترين مؤدل, ويشتري حأفظه مرأ. أممأ أگه اۊنˇ سر ايتأ نرم أفزأري نصب بۊکۊنيد کي خرأب ببه, خؤب کأر نۊکۊنه ؤ اۊنˇ سخت أفزأرˇ جأيم زييأد نتأنيد ايستفأده بۊکۊنيد. وختي خۊدأ شمرأ خلق بۊکۊده بۊگؤفته: أشرفˇ مخلوقأنأ خلق بۊکۊدمه. شيمي سخت أفرأز هيچ عأيبي نأره, شمرأ ايتأ بأرˇ استعدأد فأدأ بؤبؤسته دأره. عيلأوه-يه اۊن هۊ أول-سر خۊدأ شمرأ ايجۊر خلق بۊکۊده دأره کي شيمي زيويش, جأنˇ سأقي ؤ مؤحبت ؤ قؤدرتˇ جأ بتپسته ببه.

أشأني کي ايسٚم ببردم شيمي وۊجۊدˇ دۊرۊن حأک بؤبؤسته بۊ. تۊ تأني هر کأري-يأ أنجأم بدي. تۊ هرتأ کأرأ دس بزني, ته ره دأشتˇ دأرأيي ؤ مؤفقيت أوره. تۊ ايتأ برنده آدمي, نأ ايتأ دبأخته آدم. شيمي خألق شمرأ دأشتˇ دأرأيي ؤ فرأوأني ره, مؤفقيت ؤ زيويشي کي اۊنˇ دۊرۊن ايمأنˇ جأ بتپسته ايسه ره طرأحي بۊکۊده بۊ. فرض بۊکۊنيد اۊ قؤدرتمندˇ کأمپيۊتر ايتأ نرم أفزأري کي مۊنأسب ايسه بدأره, أممأ, به هر دليلي اۊ نرم أفزأر ويرۊسي ببه, چن وختˇ پسي کأمپيۊترˇ سؤرعت بيجير أيه. مؤشکل أن ني-يه کي اۊ کأمپيۊترˇ نرم أفزأر ضعيفه, مؤشکل أنˇ کي اۊنˇ سخت أفزأر آلۊده-أ بؤسته دأره.

پس تأنيم بيگيم أگه زيويشي کي فرأوأني جأ بتپسته ايسه-يأ تجرۊبه نۊکۊنيم أنˇ وأسي-يه کي أمي نرم أفزأر آلۊده-أ بؤسته دأره. أيتأ اۊيتأ أمرأ بۊگؤفته دأريد کي تۊ نتأني مؤفق بيبي. تۊ بي استعدأدي. تۊ هيچ وخت نتأني تي اعتيأدأ ترکأ کۊني. تۊ خۊشگيل نيئي. تۊ بي چنگ ۊ مۊشتي. تي آينده تأريکه. أ گبأن أمي ذهنأ کي ايتأ نرم أفزأرأ مأنه-يأ آلۊده-أ کۊده دأريد. هأنˇ وأسي أمأن بيدۊنˇ اعتمأد به نفس گب زنيمي. هميشک کأبأسي أمرأ گيم ؤ بأور نأريم کي أمي نأجه-أنأ فأرسيم. أممأ خؤرم خبر أنˇ کي شيمي ذأت هيچ مؤشکلي نأره. شيمي ذأت هأنده کأمل ؤ بيدۊنˇ عأيبه ؤ اۊ کأمپيۊترˇ مأنستن شيمي سخت أفزأر سأليمه ؤ مؤشکل, خألي اۊ نرم أفزأري ايسه کي نصب بؤبؤسته. تنأ کأري کي وأسي بۊکۊنيد أنˇ کي هرچي زۊتر ويرۊسي نرم أفزأرأنˇ جأ خلاصأ بيد.

رۊزأن شمرأ أتؤ دۊخأنيد کي خۊدأ شمرأ دۊخأده: من برکت بدأ بؤبؤسته-يم, من قوي ايسٚم, من سأليم ايسٚم, من اعتمأد به نفس دأرم, من خأيلي خۊشگيلم, من أرزشمندم. شۊمأن وأسي تۊمأمˇ اۊ ويرۊسي نرم أفزأرأنˇ جأ خلأصأ بيد. جخترأ نديد  أگه شيمي فکرأن محدۊد ببه شيمي زيويشم محدۊدأ به. خؤرم زيويش خؤرم فيکرأنˇ جأ أيه. أنˇ وأسي کي ويرۊسي نرم أفزأرأنˇ جأ خلأصأ بيم وأ بأمؤجيم چۊتؤ حذفأ کۊدنˇ پۊلۊکأ دخشأريم.

هر وخت منفي ؤ نأاۊميدأ-کۊنˇ صدأئأن أمي ذهنˇ دۊرۊن دکفته وأ زۊتر اۊنأ حذفأ کۊنيم. اۊ منفي فيکرأن گيدي: تي خؤرم رۊزأن دئه تۊمأنأ بؤسته بزين دئه فقد کأبأسي أوري. هأتؤ أ فيکرأن دکفته شيمي ذهنˇ دۊرۊن وأسي وأخبأ بيد کي أ ويرۊسي فيکرأن خأييدي شمرأ شيمي سرنيويشتˇ جأ دۊرأ کۊنيد.

أسأ أ فيکرأنˇ مرأ جنگستنˇ ره چي وأ کۊدن؟ سأدده-يه, اۊنأ حذفأ کۊنيد ؤ شيمي مرأ بيگيد: من هيچ وخت أ منفي فيکرأ قۊبۊل نۊکۊنم, خۊدأ مرأ وعده بدأ کي هرچي ويشتر مي سرنيويشتˇ سر پيش بشم, مي خؤرم زيويشأ نيزيک-ترأ بم. منفي فيکر گه: تۊ خؤبأ بؤستني نيئي, تي آزمأيشأنˇ آوج خؤب ني-يه. فيلفؤر اۊنأ حذفأ کۊن ؤ اۊنˇ جأ بۊگۊ: خۊدأ مي جأنˇ سأقي-يأ مرأ وأگردأنه ؤ تۊمأمˇ أ سختˇ رۊزأنأ, خؤرمˇ رۊزأنˇ مرأ عوض دکش کۊنه. منفي فيکر گه: هيچ وخت تي نأجه-أنأ فأنرسي, بقأيده استعدأد نأري, اۊ ايمکأنأتي کي وأسي بدأري تأ تي نأجه-أنأ فأرسي-يأ نأري. أ فيکرأ هۊ سأعته حذفأ کۊن ؤ بۊگۊ: من هأچينه خلق نؤبؤستم, خۊدأ خۊ نعمتأنأ هميشک مرأ فأده, هرتأ کأرأ دس بزنم مي دأشت ؤ دأرأيي زييأدأ به ؤ مؤفقأ بم.

منفي فيکر گه: تۊ نتأني تي اعتيأدأ ترکأ کۊني, تي پئر ؤ مأرم هأ مؤشکلأ دأشتيد, اعتيأد تي سرنيويشته. اۊ فيکرأ حذفأ کۊن ؤ بۊگۊ: خۊدأ مرأ آزأت خلق بۊکۊده ؤ من ايتأ آزأتˇ آدمم. أگه خأييد شيمي توأنأيي-يأن ويشترأ به وأسي تأ اۊيأ کي تأنيدي حذفأ کۊدنˇ پۊلۊکأ دخشأريد. من وختي کي به سر دکفتم ايتأ سۊخنرأن ببم اۊ منفي فيکرأن مرأ گؤفتيدي: جؤل, تي کأر ني-يه, تۊ حله جوأني, تجرۊبه نأري, أصن نأني چي سر وأ گب بزني. اۊ مؤقه رأحت تأنستيم أ ويرۊسي فيکرأنأ وهألم کي مي زيويشأ کؤنتؤرؤل بۊکۊند ؤ مرأ ونألد کي مي سرنيويشتأ فأرسم. من هۊ کأري-يأ بۊکۊدم کي أسأ شيمي جأ خأيم بۊکۊنيد: حذفأ کۊدنˇ پۊلۊکأ دخشأريد.

أ فيکرأنأ هممه-أ پأکۊدم: تۊ نتأني, تۊ حله جوأني, تۊ بي تجرۊبه-يي, اؤضأ اۊتؤيي کي تۊ خأيي پيش نيشه. أگه اۊ زمأت اۊ ويرۊسي فيکرأنأ پأکأ نۊکۊدي-بيم, هيچ وخت نتأنستيم أ جأجيگأيي کي فأرسئمأ فأرسم. کيتأبˇ مؤقدس ايشتأو ديهه کي شيمي ذهنأ بپأييد. شۊمأن شيمي ذهنˇ وۊرۊدي کؤنتؤرؤلأ دأريدي. شۊمأن تأنيدي تۊمأمˇ اۊ منفي فيکرأنأ دۊچکيد يأ اينکي اۊشأنأ حذفأ کۊنيد ؤ خۊدأ بۊگؤفته-أنأ کي شمه ره بۊگؤفته-يأ اۊنˇ جأ بنيد. أگه اۊ مسمۊمˇ فيکرأنأ وهأليد کي هر سأعت دقه شيمي ذهنˇ دۊرۊن پخشأ بيد, شيمي اعتمأد به نفس ؤ عزتˇ نفسأ آلۊده-أ کۊنيدي. اۊ منفي فيکرأني کي شيمي ذهنˇ دۊرۊن أيه-يأ دۊچکستن نوأييد. أ منفي فيکرأن هۊشأني ايسيد کي خأييد شيمي ذهنأ مسمۊمأ کۊنيد.

أگه اينفر بتأنه شيمي ذهنأ کؤنتؤرؤل بۊکۊنه تأنه شيمي زيويشأ خۊ دس بيگيره. أگه شيمي فيکرأن منفي ؤ سرفۊکؤ-زن ايسه, اۊشأنأ دۊچکستن نوأييد, اۊشأنأ حذفأ کۊنيد. وأسي وأخبدأر بيبيد کي چي گيدي. أگه شيمي مرأ گيدي کي استعدأد نأرمه شک کۊدن نوأييد کي نتأنيد شيمي نأجه-أنأ فأرسيد. أگه شيمي مرأ فيکر بۊکۊنيد کي خۊشگيل ني-ييد اۊ فؤرصتأنأ کي تأنيد خؤرم آدمأنأ بيدينيدأ جه دس ديهيدي. أگه شيمي مرأ فيکر بۊکۊنيد کي تأ اۊيأ کي تأنستيم دئه پيشرفت بۊکۊدم, هلمأله پيشرفت نۊکۊنيدي. أ مؤضۊ دليل أن ني-يه کي شيمي پيشرفتˇ ره محدۊديت نهأ, ولکي, شۊمأن شمرأ هأچينه فيکرأنأ مرأ رضأ بۊکۊديد.

خؤرم خبر أنˇ کي هيچ وخت دئر ني-يه, هأني وخت دأريدي اۊني کي خأييد, بيبيد. فسک أنه: شيمي ذهنأ أيتأ اۊيتأ مسمۊمˇ گبأنأ جأ خألي-يأ کۊنيد. شۊمأن اۊني ني-ييد کي مردۊم گيدي, شۊمأن اۊني ايسيد کي خۊدأ بۊگؤفته. شيمي ذهنأ اۊ گبأنˇ جأ کي سأبق مٚدٚرسه مۊشأور شمرأ بۊگؤفته کي چئه دأنم, تي درز ضعيفه, تۊ نتأني تي مدرکأ فأگيري جأ خألي-يأ کۊنيد. أ گبأنأ شيمي ذهنˇ جأ پأکأ کۊنيد. شۊمأن تأنيد ايتأ مؤفقˇ محصل بيبيد. وأبرأزئنˇ بذر شيمي وۊجۊدˇ دۊرۊن نهأ. أگه نأمزۊد يأ شيمي سأبقˇ مردأى يأ زنأى شمرأ بۊگؤفته دأره کي تۊ خۊشگيل نيئي, بقأيده خؤرم آدم نيئي, أ گبأ حذفأ کۊنيد. شۊمأن شأکأريد, شۊمأن خۊشگيل ؤ ديلخأ ايسيد ؤ ايدأنه-ييد. ايتأ گۊزأرشأ خأندأن دۊبۊم، اۊ زأکأنˇ شين بۊ کي مٚدٚرسه دۊرۊن أشأنأ اذئت بۊکۊده بيد.

اۊنˇ دۊرۊن بينيويشته بۊد کي وختي أ زأکأن پيلله-أ بؤسته بيد اۊ سر به سر نهأنأن ؤ دس بأزأرأ گيفتنأن, أشأنˇ سر مأله بنأ بۊ. کسي کي أ گۊزأرشأ بينيويشته بۊ ايتأ اۊ زأکأني کي هسأ چئل سأله بۊ مرأ گب بزه بۊ. اۊ آدم به نظر خأيلي بأکله أمؤيي ؤ أنˇ توأنأيي-يأنم زييأد بۊ, أممأ, نتأنستي خۊ کأر ؤ زيويشˇ دۊرۊن خؤب عمل بۊکۊنه ؤ أسير أبير بۊ. اۊن تعريف کۊدي کي أنˇ همکلاسي-يأن أنأ چۊتؤ دۊخأديد: دبأخته, بي چنگ ۊ مۊشتأنˇ مأنستن. اۊن وهأشته بۊ أ کلمه-أن أنˇ ذهن دۊرۊن کۊنه بۊکۊند ؤ أتؤيي چن سألˇ پسي, أنˇ زيويش پأک لأتوأرأ بؤسته بۊ. وختي اينفر شمرأ ايتأ خأصˇ کلمه أمرأ دۊخأنه اۊ کلمه شيمي ذهنˇ دۊرۊن بکأشته به. أسأ دئه شيمي پأيه کي وهأليد اۊ دأنه کۊنه بۊکۊنه ؤ ببه شيمي وأقييت, يأ اينکي اۊ دأنه-أ هأني کۊنه نۊکۊده دۊخۊشکأنيد.

وختي کي شۊمأن اۊ کلمه-أنأ دۊچکيد أنأ مأنه کي کرأ اۊ دأنه-أ آب دأن دريد, آخربسره اۊشأن شمه ره بيدي ايتأ وأقييت. هأنˇ وأسي-يه کي تأکيد کۊنم وأسي شيمي فيکرأنأ بپأييد. أگه أيتأ اۊيتأ شمرأ گيدي تۊ بأکله ايسي, تۊ تأني پيله پيله کأرأنأ بۊکۊني, خأيلي خؤبه کي أ مؤثبتˇ فيکرأنأ آب بديد. أ خؤرم گبأن کي أيتأ اۊيتأ شمرأ بۊگؤفتيدي-يأ وأخأنيد ؤ به اۊشأن فيکر بۊکۊنيد کي آخربسره ببه شيمي وأقييت. أممأ مۊتأسفأنه ويشترˇ مؤقه-أن أمأن, مردۊمˇ منفي گبأنأ دۊچکيم. أيتأ اۊيتأ نتأنيد کأري بۊکۊنيد أن شۊمأنيد کي بأعيث بيدي أ منفي بذرأن جأن بيگيريد ؤ کۊنه بۊکۊنيد. اۊشأن خألي تأنيدي أ بذرأنأ بکأريد, أن شۊمأنيد کي گيدي کؤيتأ بذرأن تأنيد پيله-أ بيد ؤ کؤيتأ بذرأن هۊ سأعته وأ دۊخۊشکيد.

ويشترˇ مؤقه-أن أمأن أيتأ اۊيتأيأ مۊقصر دأنيم ؤ گيم: اۊشأن بيد کي مرأ رخشنأ گيفتيد, اۊشأن بيد کي مرأ سرفؤکؤ بزه-ييد. شۊمأن نتأنيد کسي-يأ کؤنتؤرؤل بۊکۊنيد, أممأ شيمي ذهنأ کي تأنيد کؤنتؤرؤل بۊکۊنيد. أيتأ اۊيتأ منفي گبأنأ دۊچکستن نوأييد, اۊشأنˇ گبأنأ شيمي ذهنˇ دۊرۊن وأخأندن نوأييد. وختي کي شيمي ذهن, ايمأن ؤ اۊميد ؤ خؤرم فيکرأنˇ جأ بتپسته ببه, أ فيکرأن بيدي شيمي وأقييت. دأنيدي چي ره چئل سألگي دۊرۊن مۊشکيلأن اۊ مردأکأ اۊپئخته بۊد؟ اۊن مردۊمˇ منفي گبأنأ تۊمأمˇ أ سألأن, خۊ ذهنˇ دۊرۊن وأخأندن دۊبۊ. هر دفأ کي اۊن به أ گبأن فيکر کۊدي, کرأ اۊ بذري کي خۊ ذهنˇ دۊرۊن بکأشته بۊيأ آب دأيي. آدم نأرأحتأ به, أممأ آخربسره اۊ بذرأن کۊنه بۊکۊديد ؤ وختي پيلله-أ بؤسته اۊنˇ زيويشأ بي پأ بۊکۊديد. حئيقت چي بؤستي أگه اينفر اۊنأ بأمؤختي-بي کي خۊ فيکرأنأ بپأيه ؤ خۊ مرأ بگه: من شأکأرم, من خأيلي استعداد دأرم, پيلله-أ بؤنˇ بذر, مي وۊجۊدˇ دۊرۊن دره.

شيمي ذهنˇ دۊرۊنم جغلگي تأ هسأ ويرۊسي فيکرأن جۊخۊفته دأره؟! شۊمأن اۊ ويرۊسي بذرأنأ وهأشتيد کي شيمي ذهنˇ دۊرۊن کۊنه بۊکۊند؟! أمأن هيچ وخت نتأنيم أيتأ اۊيتأ منفي فيکرأنˇ جۊلؤيأ بيگيريم, أممأ, تأنيم دؤجين بۊکۊنيم کي اۊ گبأنأ دۊچکيم يأ دۊنچکيم! ايتأ مردأکˇ مرأ گب زييم کي أنˇ پئر هميشک کأبأسي مرأ گؤفتي. أنˇ پئر هميشک اۊنأ سرفۊکؤ زيي ؤ اۊنأ گؤفتي کي بي چنگ ؤ مۊشته ؤ هيتأ کأر أنˇ دس بيرۊن نأيه. تعجۊبي ني-يه کي اۊن تأ بيس سألگي هيتأ کأرأ به سرأنجأم نرسأنه بۊ يؤ هيچ هدفي نأشتي. اۊن نتأنستي ايتأ کأرˇ دۊرۊن بئسه ؤ اۊنˇ رأبطه-أن مؤشکل دأشتي. اۊن گؤفتي أنˇ پئرˇ گبأن هر سأعت دقه أنˇ ذهنˇ دۊرۊن وأگۊيأ به کي: تۊ نتأني مؤفق بيبي. حتتأ أنˇ پئر مردنˇ مؤقه-يم اۊنأ ايشتأو بدأ بۊ کي تۊنؤ تي برأر هيچي نيبيدي. أن آخري جۊمله-يي بۊ کي خۊ پئرˇ جأ بيشتأوسته بۊ. سألأنˇ سأل اۊن أسير أبير بۊيؤ خؤرأ ايتأ شأليکي آدم ديي. أن همه بدبختي همه-دأنه اۊ منفي گبأنˇ جأ بۊ کي اۊنأ بأور بأمؤ بۊ. ايرۊز اۊن نأخبره مي گبأنأ بيشتأوسته کي بۊگؤفتم: بپأييد کي منفي فيکرأن شيمي ذهنˇ دۊرۊن رأ وأنکۊند ؤ شيمي پيشرفتˇ جۊلؤيأ نيگيرد.

اۊن وأخبأ بؤسته کي أن همه سأل أنˇ پئرˇ گبأن ونأشته اۊن پيشرفت بۊکۊنه. اۊن بينأ کۊده اۊ منفي برنأمه-أنأ حذفأ کۊدن کي اۊنˇ ذهنˇ دۊرۊن حأک بؤبؤسته بۊ. اۊن خۊ ذهنˇ نرم أفزأرأ أسرنؤ ديچين وأچين بۊکۊده. وختي کي ايتأ منفي فيکر أنˇ ذهنˇ دۊرۊن رأ وأکۊدي کي گؤفتي: تۊ هيتأ کأرˇ ره به در نۊخۊري, تۊ هيتأ کأرأ نتأني تۊمأنأ کۊني اۊن أ منفي فيکرأ أ مؤثبتˇ فيکرˇ مرأ عوض دکش کۊدي کي: تۊ تأني أ کأرأ بۊکۊني ؤ بي, هۊني کي اۊنˇ ره بۊدۊنيأ بأمؤ دأري. ايمرۊ اۊن ايتأ مؤفقˇ آدمه ؤ ايتأ خؤرم خأنوأده دأره ؤ هميشک مي همأيشأنˇ دۊرۊن شرکت کۊنه. اۊ سأعته کي به سر دکفته همه-چي-يأ أسرنؤ ديچين وأچين بۊکۊنه, أنˇ زيويش پأک أرۊ اۊرۊ بؤبؤسته. مۊمکينه شۊمأنم اۊنˇ مأنستن بيبيد ؤ ايتأ خؤرم پئرˇ دأشتنˇ نأجه-أ بدأشتي-بيد, أممأ, مۊهيم ني-يه, کي أ منفي بذرأنأ شيمي ذهنˇ دۊرۊن بکأشته, أسأ, خأيه شيمي پئر ببه, شيمي ريفئق ببه يأ شيمي آشنأيأن. بيلکؤل, شۊمأن تأنيد اۊ گبأنأ هممه-أ حذفأ کۊنيد ؤ شمرأ أسرنؤ ديچين وأچين بۊکۊنيد. مۊمکينه مردۊم بخأيد شمرأ سرفۊکؤ بزند ؤ بخأيد شۊمأن شمرأ ايتأ شأليکي آدم بيدينيد. اۊشأنˇ گبأن, شيمي ذأتأ أرۊ اۊرۊ نۊکۊنه. شۊمأن هأنده خۊدأ چۊمˇ سۊييد, خۊدأ ره ايتأ أرزشمندˇ دأشتˇ دأرأيي ايسيد ؤ خۊدأ ايتأ خؤرم آينده شيمي رأفأ بنأ دأره. أممأ, شيمي دس دره کي وهأليد أيتأ اۊيتأ منفي گبأن شيمي آينده-أ محدودأ کۊنه يأ نأ. أن هميشک شمرأ يأد بمأنه کي أصلي جنگ شيمي ذهنˇ دۊرۊنه.

ايتأ زنأکأ ايشنأختيم کي خأيلي سأل بۊ خۊ عيزتˇ نفسˇ مرأ مؤشکل دأشتي. اۊن خؤرأ زييأد تحويل نيگيفتي, اۊن اي جيگأ پيلله-أ بؤسته بۊ کي اۊنأ زييأد محل ننأييد. اۊنˇ پئر ؤ مأر کس کسه مرأ ايزدوأج نۊکۊده بيد ؤ اۊن بيجˇ زأى بۊ. ايرۊز اۊن هۊ زأکي دۊرۊن خۊ بزأ رۊزˇ کأغذأ بيده کي اۊنˇ سر بينيويشته بۊ: بيج.

أ کلمه أنˇ ذهنˇ دۊرۊن حأک بؤبؤسته بۊ يؤ خۊ جوأني دۊرۊن هر دفأ کي خأستي بينأ کۊنه ايتأ کأرأ کۊدن, أنˇ ذهنˇ دۊرۊن وأخأنده بؤستي کي: تۊ سأبي, هي کس ترأ نخأستي, تۊ شأليکي-يي. أ منفي فيکرأن اۊنأ بأور بأمؤ بۊ يؤ أ منفي فيکرأن بؤبؤسته بۊد اۊنˇ شخصيت. ايرۊزه اۊن وأخبأ بؤسته کي أمي أرزستنأ مردۊم تعيين نۊکۊنيدي, ولکي خۊدأيه کي گه: کي أرزه کي نييأرزه. اۊن بۊگؤفته: أ وأخبأ بؤستن, ايجۊر, دۊرۊنˇ جأ مؤنفجرأ بؤستنˇ مأنستن بۊ. هۊ سأعتˇ پسي اۊن به سر دکفته هرسأعت دقه خؤرأ بگه کي: من سأب ني-يم, من هأتؤ کترأيي أ دۊنيأ نأمؤم, خۊدأ مرأ ايتأ پيلدأنه هدفˇ ره خلق بۊکۊده دأره, خۊدأ مرأ تأييد بۊکۊده دأره, من أرزشمندم. اۊ رۊزˇ پسي اۊنˇ زيويش دئه پأک أرۊ اۊرۊ بؤبؤسته, آهأ, اۊنˇ زيويش, بئترأ بؤسته, چۊنکي, اۊنˇ فيکر کۊدن بئترأ بؤسته.

أ سألأنˇ دۊرۊن بفأمستم کي هر وخت اينفر بخأيه ايتأ کأرأ بأور بدأره ؤ اۊ کأرأ بۊکۊنه, هميشک کسأني ايسأييد کي بخأييد خۊشأنˇ گبأنˇ مرأ, اۊنˇ ذهنأ مسمۊمأ کۊنيد. ويشترˇ مؤقه-أن اۊشأنˇ نييت بد ني-يه, فيکر کۊنيدي کي شيمي خؤبي-يأ خأييدي. اۊشأن شمرأ ايشتأو ديهيدي کي چي ره شۊمأن نتأنيد اۊ کأرأ بۊکۊنيد. مثن گيدي: مي برأر هأ کأرأ بۊکۊده مؤفق نؤبؤسته. تۊمأمˇ أشأنˇ گبأن, خأيه بگه کي شيمي هدفأ فأرسئن نتأنيد, أممأ, شمرأ يأد بمأنه کي خۊدأ, اۊ هدفˇ فأرسئنأ اۊشأنˇ ديلأ تأنودأ, ولکي, اۊنˇ فأرسئنأ شيمي ديلأ تأودأ. پس ونأليد هلمأله أيتأ اۊيتأ منفي گبأن شيمي سرنيويشتأ محدۊدأ کۊنه. أصلي جنگ شيمي ذهنˇ دۊرۊنه. أگه شۊمأن شيمي ذهنˇ دۊرۊن جنگأ دبأزيد, بيرۊنم دبأزيدي. هأنˇ وأسي وأ شيمي ذهنˇ ويرۊسأنأ همه-أ بشنأسيد ؤ اۊشأنأ حذفأ کۊنيد.

زأکأنأ وختي هأني جغله-ييد فأندريد, اۊ ذؤقي کي زيويشˇ ره دأريدي تأمشأ, خأيلي جأليبه. اۊشأن پيله پيله نأجه-أن دأريدي. اۊشأن خأييدي دأنشمند, فضأنورد, ورزشکأر يأ حتتأ رييس جۊمهۊر بيبيد. اۊشأن هيچ وخت احسأس نۊکۊنيدي کي نتأنيد ؤ بأور دأريدي کي هرتأ کأرأ بخأييد تأنيد بۊکۊنيد. أ ذؤقي کي نشأ وأشکأفتنˇ دليل أنˇ کي, تأزه خألقˇ جأ بأمؤده زيمينˇ سر. هأني أشأنˇ ذهن آلۊده-أ نؤبؤسته, أممأ, زمأت کي دوأره, أشأنˇ ذهن ايپچه ايپچه جأمعه جأ أسرنؤ ديچين وأچين به. أشأنˇ دؤر ؤ وري-يأن أشأنأ ايشتأو ديهيدي کي چي کأرأني-يأ نتأنيد بۊکۊنيد. ورزشˇ مۊربي گه: تۊ بقأيده خؤب نيئي. تۊ پأچي. خۊشأنˇ ريفئقأ دينيدي کي خۊشگيلˇ ديم دأره يؤ همه اۊنأ دؤرأ کۊنيدي يؤ احسأس کۊنيدي کي خۊشگيل ني-يد. أ ايتفأقأن همه-دأنه بأعيث بيدي کي أشأنˇ نظر خۊشأنˇ هؤويتˇ جأ وأگرده ؤ ايپچه ايپچه خۊشأنˇ پيلدأنه نأجه-أنأ بيخيألأ بيدي يؤ خۊشأنˇ مرأ فيکر کۊنيدي کي من هيچ وخت نتأنم پيله پيله کأرأن بۊکۊنم, من استعدأد نأرم, من خألي ايتأ هأچينه آدمم. أ مؤقه-أن وأسي أمي جأ وأورسيم: حئيقت, چي ره من أتؤ فيکر کۊنم؟! کي مي ذهنأ أتؤ ديچين وأچين بۊکۊده کي, ايتأ هأچينه آدم ببم؟! کي مي ذهنأ أتؤ ديچين وأچين بۊکۊده کي, مي نأجه-أنأ وأ بدم؟!

أ محدۊد ˇفيکرأن کؤيأ جأ بأمؤ دأره؟! به أ محدۊدˇ فيکرأن اۊ جأيي کي زيويستيمˇ جأ بأمؤ بي؟! مۊمکنه ايتأ محدۊدˇ زيويش شيمي دؤر ؤ وري-يأنˇ ره مۊهيم نبه, مۊمکينه شيمي خأنوأده هميشک کأبأسي مرأ بيگيد, مۊمکينه هيتأ شيمي ريفئقأن, ايتأ پيلدأنه نأجه ندأشتي-بيد, مۊمکينه اۊشأن هلمأله ايتأ پيله کأرأ خۊشأنˇ زيويشˇ دۊرۊن به سرأنجأم نرسأنه-بيد. أ دليلأن هيدأنه بأعيث نيبيدي کي شۊمأن ايتأ هأچينه آدم بيبيد ؤ ايتأ محدۊدˇ زيويش بدأريد. خألي أنˇ وأسي کي شيمي خأنوأده دۊرۊن ويشتري اعتيأد دأريدي, دليل نيبه شۊمأنم مؤعتأد بيبيد. خۊدأ شمرأ خلق بۊکۊده کي ايتأ نأمحدۊدˇ زيويش بدأريد, ايتأ زيويشي کي اۊنˇ دۊرۊن آزأتي ؤ جأنˇ سأقي جأ بتپسته ببه. وأزيوستن شيمي دۊرۊن جۊخۊفته-يه, پس, بينأ کۊنيد شيمي ذهنأ أسرنؤ ديچين وأچين کۊدن. أن ايتفأقي ايسه کي مي پئرˇ ره دکفته: اۊن فقيرˇ محله دۊرۊن پيلله-أ بؤسته بۊ. اۊنˇ جغلگي, اقتصأد فلجأ بؤسته بۊ. اۊنˇ پئر ؤ مأرˇ دس خألي بۊ يؤ نتأنستيد اۊنˇ مٚدٚرسه پۊلأ فأديد. مي پئرˇ ذهن, بي پۊلي, دبأختن, هأچينه بؤنˇ ره ديچين وأچين بؤبؤسته بۊ. خۊ مرأ فيکر کۊدي, مي زيويش هأنه. أمأن ايتأ دبأخته ؤ ندأرˇ خأنوأده-ييم. أممأ, 17 سألگي دۊرۊن اۊن بينأ کۊده خۊ ذهنأ تغيير دأن. خۊ ذهنˇ تأن ايچي گؤفتي: تۊ ايچي ره, اۊني کي ايسي جأيم ويشترˇ ره خلق بؤبؤسته دأري, نوأ تأ آخرˇ عؤمر ندأري دۊرۊن بئسي.

پيلله-أ بؤنˇ بذر بينأ کۊده أنˇ دۊرۊن وأج أمؤن. خۊ مرأ فيکر بۊکۊده دۊرۊسسه کي هسأ مي وضعˇ اؤضأ خؤب ني-يه, أممأ, بينأ ني-يه هميشک هأتؤ بمأنه. دۊرۊسسه کي هسأ دبأخته-أنأ مأنم, أممأ, هميشک دبأخته نمأنم. من خۊدأىˇ قأدر ؤ مۊتعالˇ مخلۊقم. اۊن هر رۊز ايپچه خۊ منفي فيکرأنأ پأکۊدي کي گؤفتيدي: تي آينده رؤشنأ ني-يه. اۊ فيکرأني کي اۊنأ به يأد أورديد کي ندأرˇ آدمه. اۊ فيکرأني کي اۊنأ گؤفتيد تۊ مدرسه-أ تۊمأنأ نۊکۊدي. تۊ نتأني هيچي به دس بأوري. اۊن أ فيکرأنأ پأکۊده ؤ خۊ مرأ بۊگؤفته: دۊرۊسسه کي من هيتأ رأيأ نأنم, أممأ, خۊدأ ايتأ بأرˇ رأ دأنه. اۊن درأني-يأ مه ره وأکۊنه کي هلمأله-کس نتأنه اۊشأنأ دوده. اۊن خؤرم آدمأنأ مي رأ سر أوره. اۊن, خۊ ذهنأ فيکرأني کي ايمأن ؤ اۊميدˇ جأ بتپسته بۊ مرأ بۊمبأرأن بۊکۊده. اۊنˇ فيکر کۊدن بئترأ بؤسته, هأنˇ وأسي, بتأنسته خؤرأ ندأري جأ جيويزأنه ؤ خۊ خأنوأده وضعيتأ سأمأن بده.

مۊمکينه شۊمأنم مي پئرˇ مأنستن اي جيگأ پيلله-أ بؤسته-بيد کي مۊنأسب نۊبۊ, کي شيمي اۊلگۊ کسأني بيد کي فقير ؤ بي اعتمأد به نفس بيد. هلمأله فيکر نۊکۊنيد کي شۊمأنم وأ اۊشأنˇ دۊمبأله بيبيد, خۊدأ خأيه کي محدۊديتأنأ ديمه بنيد. هأنˇ وأسي أول وأ اۊ ويرۊسي فيکرأنˇ جأ خلأصأ بيد. اۊشأنأ شيمي ذهنˇ جأ پأکۊنيد. أگه شۊمأن بتأنيد شيمي ذهنأ أسرنؤ ديچين وأچين بۊکۊنيد, همه-تأ کمبۊدأن ؤ محدۊديتأن کنأر شيدي يؤ فرأوأني يؤ دأشتˇ دأرأيي-يأ أوريد شيمي زيويشˇ دۊرۊن. شيمي ذهنأ همه-تأ منفي فيکرأنˇ جأ پأکۊنيد ؤ آمأده-أ بيد کي خۊدأ لؤطف ؤ رحمتأ جذب بۊکۊنيد. وختي کي کأرل لۊييس اؤلمپيکˇ مؤسأبقه-أنˇ ره آمأده-أ بؤستن دۊبۊ, مۊتخصصأن همه-دأنه گؤفتيدي کي هي-کس نتأنه سي فۊت ويشتر وأز بۊکۊنه. دأنشمندأنˇ عيلمي وأرسي-يأنˇ گيدي کي هي کس نتأنه هأنقدچي وأز بۊکۊنه. ايرۊز ايتأ خبرنيگأر کأرل لۊييسˇ جأ وأورسه کي: تي نظر مۊتخصصأنˇ گبˇ جأ چيسه؟ اۊن آوجأ دأ: آهأ, من اۊشأنˇ نظرأنأ بيشتأوسته دأرم, أممأ, اۊشأنˇ گب مه ره منأت ني-يه. هۊ سأله اؤلمپيکˇ مۊسأبقه-أنˇ دۊرۊن, اۊن, سي فۊتˇ رکؤردأ بزه.

أسأ, شۊمأن وهأليدي أيتأ اۊيتأ منفي گبأن شيمي هۊنقدچي توأنأيي-يأنأ محدۊدأ کۊنه؟! چي ره شۊمأن کأرل لۊييسˇ مأنستن مردۊمˇ منفي گبأنأ وأ نديدي. آخري گبأ خۊدأ زنه. اۊن هيچ وخت شمرأ وعده-يي نده ؤ نأجه-يي شيمي ديلˇ دۊرۊن تأنوده, جه غرز اينکي بدأنه شۊمأن تأنيد اۊ کأرأ بۊکۊنيد. کأبأسي آدمأنˇ گبأنأ شيمي ذهنˇ جأ پأکۊنيد. نأاۊميدأ کۊنˇ گبأنأ فيشأنيد. منفي گۊزأرشأنأ نديد بيگيريد. کي بۊگؤفته شۊمأن نتأنيد مؤفق بيبيد؟! کي بۊگؤفته شۊمأن ضعيفˇ دأنشجۊ ايسيد؟! کي بۊگؤفته شۊمأن بقأيده بأکله ني-ييد؟! من شمرأ قؤل دهم کي أ گبأن, هيدأنه شيمي خألقˇ گبأن ني-يه. أشأن, خألي ويرۊسي فيکرأني ايسيد کي شيمي ذهنأ مسمۊمأ کۊده دأريد. هيچ وخت ونأليد زيويشˇ دۊرۊن کسي شيمي بنأ اۊسأنأ تعيين بۊکۊنه. بينأ کۊنيد أسرنؤ شيمي ذهنأ ديچين وأچين کۊدن. رۊزأن اۊ گبأني کي خۊدأ شيمي وأسي بۊگؤفته سر فيکر بکۊنيد. شيمي مرأ بيگيد: من برکت بدأ بؤبؤسته-يم, من سأقم, من استعدأد دأرم, من أرزشمندم, خؤرم رۊزأن مي رأفأ ايسأ.

أگه شۊمأن مي أ گبأ گۊشأ کۊنيد ؤ عمل بۊکۊنيد, شمرأ قؤل دهم کي اۊ محدۊدˇ فيکر ؤ ذهنيتي کي ونأشتي شۊمأن پيشرفت بۊکۊنيد, شيمي ذهنˇ جأ پأکأبه ؤ شۊمأن هرتأ کأرأ دس بزنيد, خألي مؤفقيت به دس أوريدي. (جؤل اۊستين)

أيأ بيشتأويد  

 

أ پؤست دۊمبأله دأره هروخت آمأده-أ بؤسته هأيأ مۊنتشرأ به 

اسناد گرفتاری محسن خان امین الدوله در جنگل

 

این مقاله به قلم ایرج افشار در سال 1363

در کتاب یادگارنامه ابراهیم فخرایی

زیر نظر رضا رضازاده لنگرودی چاپ شده

که بی‌مناسبت با روزهای پیش‌رو نیست.

 

اسناد گرفتاری محسن خان امین الدوله در جنگل

 

اسناد 

اسناد گرفتاری امین الدوله در جنگل 1

اسناد گرفتاری امین الدوله در جنگل 2

اسناد گرفتاری امین الدوله در جنگل 3

اسناد گرفتاری امین الدوله در جنگل 4

اسناد گرفتاری امین الدوله در جنگل 5

اسناد گرفتاری امین الدوله در جنگل 6

جوأني أمي شين کؤنأ؟

نأم سييأيي کي مردۊمˇ آفتˇ جأن ايسي	تۊنم شي, تۊنم شي کسأنˇ دۊمبأله پسي
أگه هيأتˇ جأ وأورسه پلأپچ ترأ	بۊگۊ محرم أمي هأ صوب تأ ظؤره-يأ
محرم هأ بيگيل دۊخۊفته-نأ, وطن	محرم هأ هأچينه حقسأيأنأ, وطن
أجۊر گؤرخؤله شبأن کي مردۊم أسيريدي	اۊنˇ مئن صد تأ شأمˇ غريبأن أويريدي
هأنقده آدمي کي هر رۊز بۊکۊشته بيدي	وأکۊده کۊري کي بني هأشمˇ جغلأنيدي
اؤهؤى کفتألٚى کي خرأنˇ مأنستن ايسي	تۊنم شي, تۊنم شي کسأنˇ دۊمبأله پسي
أ غۊرصه کي بشکنه هأى ميلتˇ پۊشتأ ددأر	نيشينه تي اۊ چأنˇ پسأ, کؤلأنه, هأايوأر
هأتؤ تۊندأگيفته وؤرأثٚى بي صٚبٚر	بأييم ايتأ ايتأ تي اۊ قبرˇ سر
وأورسيم کؤنأ تي دۊنکۊشسته وأبرأزئنأ؟	کؤنأ اۊ سکي کي ديميشته أ بختˇ مئنأ؟
کي گۊش بۊکۊن کي بأمؤج تۊ اؤهؤى کفتألٚى	چي ببردي گيلˇ مئن, جه اۊ خأل ؤ ولگٚى؟
کۊنأ تي مينيندي گۊرگۊنۊسأن کؤنأ؟	هۊ تۊشکأني کي هأ چأکأ پۊرأ کۊنأ؟
هۊ گيل گيلأنˇ چلکˇ پئرهأنأن	ندأني-يأ تأ مرگ جأنگي بۊخۊرده درأن
کي تييأن ؤ کترأ ؤ فيللي مرأ	ترأ بأل زنيدي خأش وأليسي مرأ
کؤنأ اۊ پيله کيش ؤ مأت کۊنˇ چأترٚى؟	کؤنأ اۊ هلمأله تۊمأنأ نؤبؤستنٚى؟
تۊنم شي, أمي أ تۊشکˇ جيجأ	هأ رأفأ دريم, أمأن همه-تأ
هأتؤ تۊندأگيفته وؤرأثٚى بي صٚبٚر	بأييم ايتأ ايتأ تي اۊ قبرˇ سر
وأورسيم ترأ, زيويشٚى أمي شين کؤنأ؟	اؤهؤى کفتألٚى, جوأني أمي شين کؤنأ؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

أيأ گۊش بۊکۊنيد

دوأره (برگردان گيلکي شعر هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد)

هم مرگ شيمي سأمأن نى دوأره	هم شيمي کرچˇ خأنده دؤرأن نى دوأره
أ بۊک بأرده کۊرˇ قۊقۊ کي کۊنه لأ همه چئه	شيمي خأصˇ بختˇ رۊزأنˇ سرأن نى دوأره
پئيزˇ فک بأرده بيجˇ بأد نأخبره	شيمي بأغ ؤ بۊلأغأن نى دوأره
أجلˇ آب کي اۊشکۊفه ايرۊز رعيت ۊ شأ	شيمي حلق ؤ زوأنأن نى دوأره
أى شيمي تئغ هأتؤ نيزه مأنستن ظؤلمه درأز	شيمي سرنيزأنˇ تيجئأن نى دوأره
چۊنکي عأديلأنˇ حؤکٚم دۊنيأ مييأن نۊمۊد نۊکۊد	شيمي أ بيجأنˇ ظؤلمأن نى دوأره
أ کؤگأ شيرأنˇ نأره کي بۊشؤ ؤ دوأرست	شيمي أ سکأنˇ لأبأن نى دوأره
اۊني کي أسبˇ رأ تأختي أنˇ نأم أويرأ بؤ	شيمي خرأنˇ سۊمˇ گرد ؤ خأکأن نى دوأره
بأدي کي زمأنه مئن هيزأر هيزأر شمع دۊکۊشست	تترج شيمي چرأغأن نى دوأره
أ کأروأنسرأ مييأن بأمؤد بۊشؤد هيزأر هيزأر	آخربسر شيمي کأروأنأن نى دوأره
أى کرأ گۊلأز دريد شيمي خأصˇ بختˇ طأله-يأ	شيمي اۊ رؤجأنˇ طألأن نى دوأره
أ نؤبه کسأنˇ جأ دکفته نأکسأنˇ دس	شيمي نأکسأنˇ نؤبأن نى دوأره
دۊ رۊزه ويشتر نۊبۊ اۊ همه-تأ کسأنˇ سأم	دۊرۊزˇ پسي شيمي همه-تأنˇ سأمأن نى دوأره
صٚبٚر کۊنيم, صٚبٚر کۊنيم, ظؤلمأنˇ جأ	تأ اي رۊز شيمي وأرؤختنأن نى دوأره
دره بۊ کسأنˇ دس أ تأزه گۊل	أ گۊلٚى شيمي گۊل-ستأن نى دوأره
آبجرس ايسه أ خأنه دأشت ؤ دأرأيي	شيمي آبجرس-آبأن نى دوأره
تۊ کي بسپأردي مألأ ورگأنˇ دس	شيمي گألشأنˇ بيجˇ کأرأن نى دوأره
زيويشˇ سر کي فچمسته-يه لأتوأري پيش	شيمي پينتئأنˇ سرأن نى دوأره
شبخأنٚى کي وأگردأن بۊکۊده أنأ زأکأن   أيأ بيشتأويد	خأيه کي اۊنˇ دۊعأدأنه شيمي زوأنأن نى دوأره

ویریز

 

 

نأله وسته, زهأر وأستي زئن

دوسته گۊشأ ددأر وأستي زئن

 

اؤرگأنيم صدأيأ ويريزيم

نأجه سخفأ جدأر وأستي زئن

 

أسأ کي مأر فۊچۊرده پئر تأم بزه

گيلکˇ نتأجأ به کأر وأستي زئن

 

أمأن گيلکيم, نيئيم اۊ کس کي

اۊنˇ غيرتأ به آب وأستي زئن

 

ايرأنˇ زيويستنه, غنيمأنأ

فردأ نأ, ايمرۊ به دأر وأستي زئن

 

ويريز, #زنأى-زيويش-آزأتي ره

أنˇ تأريخأ, مۊردأل وأستي زئن

 

 

 

ويريز 

واژه گیل و معناهای آن

 

واژه گیل و معنای آن

 

عبدالرحمان عمادی

 

فایل پی دی اف را دانلود کنید

ابتدا به ساکن در گیلکی

ابتدا به ساکن در گیلکی

دکتر سیروس شمیسا

 

این که در فارسی رسمی ابتدا به ساکن مُحال است مفصّل و به اثبات رسیده که در این مقالۀ مختصر نمی‌توان بدان پرداخت، اما از اشاره‌ای در این باب ناگزیر است.

 

ابتدا به ساکن چیست؟

ابتدا به ساکن یعنی ترادف دو صامت در آغاز کلمه یا به اصطلاح زبان‌شناسی آمدن گروه صامت در آغاز واژه. در شش نوع طرح هجاهای زبان فارسی^١ هیچ کجا نمی‌بینیم که در آغاز هجا، دو صامت پی در پی آمده باشد بلکه همواره هجا با Cv یا CV آغاز می‌شود.^٢

 

 

هجاهای گیلکی

ظاهرن بین هجاهای گیلکی و فارسی اختلافاتی است و به‌نظر می‌رسد که در آغاز برخی از واژه‌های گیلکی، صامت‌های پی‌درپی وجود داشته باشد یعنی ابتدا به ساکن شروع شوند:

 

برادر  Brar -  گل و لای  čəl-  دست Dəs  -  رشت ^٣Rəšt  -  گردش کردن ^٤gərdəstən  -  مرد ^٥M ərd  -  مردک M ərday  -  مُردن M ərdən  -  من M ən

و غیره. حال آن‌که به اعتبار هجاهای فارسی باید به ترتیب Rašt – Das – čal – Barar و غیره تلفظ شوند. شاید به این دلیل است که فارسی‌زبانان (که ابتدا به ساکن ندارند) به محض شنیدن چنین تلفظ‌هایی متوجۀ غرابت آن شده و گاه کوشش می‌کنند آن را تقلید کرده و به اصطلاح ادای متکلم را درآورند.

ظاهرن این‌گونه تلفظ‌ها در قدیم بیشتر بوده و در سالیان اخیر تحت تأثیر لهجۀ فارسی رو به نقصان گذاشته است، خاصّه این‌که تلفظ گروه صامت سخت‌تر از تلفظ گروه صامت و مصوت است.

چنان‌که اشاره شد در زبان‌های ایرانی پیش از اسلام نیز ابتدا به ساکن وجود داشته است، مثلن در پهلوی ^٦Bradar (برادر) و ^٧Sped (سفید) از لغات معمولی بوده است.

بر طبق کتاب المعجم^٨، ابن دُرستویه فسایی^٩ (ار ولایت فارس) رساله‌ای در جواز ابتدا به ساکن در فارسی نوشته بوده است. البته شمس قیس¹⁰ سخت به او تاخته و سخنان او را بی‌حاصل و دعاوی وی را بی‌طایل خوانده است.

 

 

هجای بدون مصوت

از مشخصات هجا این است که از صامت و مصوت تشکیل شده باشد و مخصوصن در زبان فارسی هجای بدون مصوت نداریم. اما در برخی از مثال‌های ما از قبیل Rəšt – Mən – Dəs – čəl – Mərd مصوتی وجود ندارد.

در مباحث زبان‌شناسی آمده است که در گرامر زبان هند و اروپائی گاهی برخی از صامت‌ها می‌توانند در قُله و مرکز (Center) هجا قرار گیرند و نقش مصوت را بازی کنند ¹¹ به این‌گونه صامت‌ها در اصطلاح Sonant¹² (زنگ‌دار، صدادار) گویند.

سونانت‌ها در حقیقت دو نقش ایفا می‌کنند، جایی صامت و جایی مصوت‌واره هستند. فردینان سوسور ¹³ پدر زبان‌شناسی جدید، در این زمینه مطالعاتی داشته و از جمله صامت‌های غنّه‌ای (Nasal) یعنی نون و میم و روان (Liquid) یعنی را و لام را از این نوع ذکر می‌کند.¹⁴ در واژه فرانسوی Pst¹⁵ که از اصوات است و برای طلبیدن و جلب توجه به کار می‌رود S در حقیقت نقش مصوت را بازی می‌کند.

 

از بین رفتن ابتدا به ساکن در فارسی  

گروه صامت‌های آغازی فارسی میانه از چند طریق در فارسی دری از بین رفته‌اند:

1. افزودن یک مصوت کوتاه¹⁶ به ابتدای گروه

چنان که Sped پهلوی در فارسی دری کهن اسپید esped شده است.¹⁷

 

2. افزودن یک مصوت کوتاه ¹⁸ در میان دو صامت آغازی

چنان‌که Draxt پهلوی در فارسی درخت Daraxt (یا به لهجۀ تهرانی Deraxt) شده است¹⁹.

 

بر طبق تحقیق دکتر علی‌اشرف صادقی²⁰ غالبن «وقتی که نخستین صامت از گروه صامت انسدادی (بستواج) بوده، مصوت واسطه به کار رفته است» یعنی هرگاه نخستین صامت یکی از این هشت حرف: پ، ب، ت، د، ک، گ، ق و همزه باشد که از حبس کامل هوا در مخارج صوت حاصل می‌شوند.

هم‌چنین در ادامۀ بحث می‌نویسد که تنها یک مورد استثنا دیده شده است و آن کلمۀ ابرو است که در فارسی میانه به صورت Bruk به‌کار فته است. توضیح این‌که در این کلمه واج نخستین یعنی «ب» انسدادی است و لذا می‌بایست به وسیلۀ مصوت واسطه، از ابتدا به ساکن بودن کلمه رفع اشکال شود حال آن‌که این مشکل با افزودن مصوت شروعی حل شده است. محقق مزبور در ارتباط با همین موضوع کلمات درم و طرابلس را که به صورت‌های ادرم و اطرابلس نیز ذکر شده‌اند با توضیحاتی نقل می‌کند.

ما نیز در این مورد یک نمونه از گیلکی ذکر می‌کنیم:

در گیلکی Brar و Abərar هر دو به معنی برادر مصطلح است. در این‌جا هم به آغاز گروه صامت _ که نخستین واج آن انسدادی است _ برخلاف قاعدۀ مصوت شروعی افزوده شده است²¹.

اما مثال زیر طبق قاعده است:

در گیلکی Mra و Amra²² هر دو معنی «با» معمول است:

شیمه مرأ بۊشؤ  šimə Mra bušo = با شما رفت و شيمه أمرأ بۊشؤ، باز دقیقن به همان معنی. نویسنده در مقاله خود اشاره می‌کند که زبان‌شناسان در دو شیوۀ از بین رفتن ابتدا به ساکن که در فوق ذکر شد متفق‌اند و سپس یک راه دیگر را که از توجهات خود اوست توضیح می‌دهد:

 

3. حذف صامت اول از گروه صامت‌های آغازی

چنان‌که فسای، سای می‌شود، (در پریسای) و سپرم، پرم می‌شود (در شاه پرم)

این مورد در گیلکی هم هست چنان که گُسی (gosi) کردن فارسی به معنی گسیل کردن در گیلکی اؤسه (ose) کۊدن شده است به معنی فرستادن و اتفاق عربی را تفاق تلفظ کنند.

دو شیوۀ دیگر را من به اعتبار زبان گیلکی ذکر می‌کنم:

 

4. افزودن پیشوند Be به آغاز کلمه (که در لهجه‌های دیگر هم هست)

چنان‌که Mərdan²³ (مُردن) در گیلکی به صورت Bəmərdan هم معمول است و نیز Gərdastan (گردش کردن، دور زدن) را به‌صورت Bəgrdastan هم به‌کار می‌برند.

با تردید می‌گویم شاید این مسئله در فارسی هم قابل مطالعه باشد. بدین معنی که آن «ب» بحث‌انگیز را که تحت عنوان بای تأکید یا زینت بر سر مصادر و صیغۀ امر می‌آید در مواردی از این نوع بپنداریم(؟)

 

5. حذف صامت دوم از گروه آغازی

چنان‌که Griftan پهلوی به معنی گرفتن، در گیلکی به صورت Giftan معمول است و Zdan²⁴ به صورت Zapn و Zen و پدر²⁵ به صورت پئر درآمده است. افتادن در پهلوی Kaftan است، عین همین تلفظ²⁶ و نيز Katan²⁷ (و هم‌چینن هر دو با Be آغازی) در گیلکی مرسوم است²⁸.

 

حرکت بین بین

آیا واقعن در چند مثالی که از لغت گیلکی ذکر کردیم –و یا بعضی از آن‌ها و یا نظایر آن‌ها- ابتدا به ساکن وجود دارد، یا این‌که بین دو صامت، مصوت خاصی آمده است؟ مثلن نوعی مصوت کوتاه²⁹ که بین a و e است و فتحه کوتاه‌تر تلفظ می‌شود و ما آن را با a نشان داده‌ایم³⁰.

متأسفانه علی‌العجاله نمی‌توان در این مورد نظر قاطعی ابراز کرد و شعر گیلکی هم در این مورد راه‌گشا نیست، زیرا یا تحت تأثیر عروض فارسی سروده شده است و یا مشمول قواعد عروض فهلویات است که هنوز به کمک آن نمی‌توان حکم قطعی کرد.

در المعجم در مورد ابن درستویه فسایی آمده است که او هم در بحث از ابتدا به ساکن فی‌الواقع با این مصوت خاص روبرو بوده است و در نتيجۀ عدم توجه به آن دچار اشتباه شده است کلماتی را به عنوان شاهد مثال ابتدا به ساکن ذکر کرده است که عجم «حرکت حرف نخستین آن را میان فتحه و کسره گویند، چنان‌که نه فتحه روشن باشد و نه کسره معیّن، چون فای فغان و دال درم و سین سرای و شین شمار»³¹ و سپس در بحث از همین حرکت میان فتحه و کسره گوید: «و شاید آن را حرکت بین بین خوانند»³²

وجود این حرکت بین بین در گیلکی مسلّم است و در هجای دوم لغت مشهور کردˇخاله kərdəxale به‌خوبی دیده می‌شود. در هجای də نه حرکت فتحه داریم و نه کسره، بلکه مصوتی است که از فتحه کوتاه‌تر و گنگ‌تر تلفظ می‌شود و به قول نویسندۀ آن قسمت از المعجم «حرکت آن روان‌ور بوده»³⁴ در لفظ می‌آرند و مستمع را آن روشن نمی‌شود».

وجود چنین واکه‌هایی که بین دو صدا قرار گرفته‌اند و در تحول زبان به‌صورت یکی از صداها تثبیت می‌شوند³⁶ در مطالعات زبان‌شناسی مربوط به گرامر هند و اروپائی مطرح شده است. سوسور عقیده داشت که در دستگاه صوتی زبان‌های هند و اروپائی چندین نوع a وجود دارد، و مثلن یکی از این aها دارای مشخصاتی است که آن را از انواع دیگر متمایز می‌کند: اولن هیچ قرابتی با e و o ندارد ثانین دارای خاصیت مصوت شدن (Coefficient Sonantique) است، یعنی می‌تواند در قلۀ هجا قرار گیرد و با صامت ترکیب شود و از طرف دیگر در نقش صامت، با مصوت نیز ترکیب شود³⁷.

در کلمات فارسی سیاه و گیاه و پیام و امثالهم که در آوانویسی آن‌ها میان زبان‌شناسان اختلاف است می‌توان وجود چنین مصوت‌هایی را حدس زد. مثلن در یکی از وجوه آوانویسی پیام که Pyam باشد یا باید y را نیم‌مصوت محسوب داشت و یا صامت که در این صورت اخیر با ابتدا به ساکن مواجه می‌شویم و یا می‌توان حدس زد که بین p و y نوعی مصوت خاص بوده است که در برخی از لهجه‌ها به a و در برخی دیگر به e تبدیل شده است و در نتیجه دو تلفظ  payam و peyam به وجود آمده است³⁸.

 

نظر نگارنده

و اما این‌که همین مصوت خاص است که ایجاد شبهه می‌کند و اساسن ابتدا به ساکنی درکار نیست، محل تأمل است. من معتقدم که در گیلکی هم ابتدا به ساکن وجود دارد³⁹ و هم این حرکت بین بین. نیز معتقدم که برخی از کلماتی که ابتدا به ساکن تلفظ می‌شده‌اند در طی زمان دگرگونی پیدا کرده (بر اثر سخت بودن تلفظ گروه صامت آغازی و نفوذ زبان فارسی) و به مرحله‌ای رسیده‌اند که این حرکت بین بین در میان دو صامت آغازی آن‌ها پیدا شده است. در مرحلۀ بعدی، (تحت تأثیر فارسی و تحول زبان) این حرکت بین بین هم گویا و روشن شده و به یکی از مصوت‌ها مبدّل خواهد شد.

 

خاتمه

لازم به تذکر است که گیلکی دارای لهجه‌های متعدد است از قبیل گیلکی بیه‌پیش (لهجۀ ساکنان شرق سفیدرود) و گیلکی بیه‌پس (لهجۀ ساکنان غرب سفیدرود)

نگارنده به علت عدم آشنایی به همۀ این لهجه‌ها، به‌طور کلی فقط لهجۀ مردم رشت را درنظر داشته است وانگهی در این لهجه نیز صاحب تتبع و تحقیق نیست. به این علت و نیز به سبب قلّت معلومات زبان‌شناسی ترجیح داده است که از ذکر شواهد بیشتر و طرح مطالب گسترده‌تر پرهیز کند و به عبارت دیگر هدف او فقط جلب توجه دانشمندان به این مسأله مهم بوده است.

 

دکتر سیروس شمیسا

آبان 1358

 

 

 

منابع:

1. رجوع شود به مبانی زبان‌شناسی _ ابوالحسن نجفی _ دانشگاه آزاد _ اسفند 1358 _ ص45.

      و نیز بدیع و قافیه _ سیروس شمیسا _ وزارت آموزش و پرورش _ مهر 1359 _ ص36.

2. C علامت صامت و v علامت مصوت کوتاه و V علامت مصوت بلند است.

3. ظاهرن در گیلکی گروه صامت می‌تواند بیش از دو صامت باشد. این وضع در برخی از زبان‌های دیگر ایرانی نیز وجود دارد مثلن در فارسی باستان.رک: Old Persian Grammar, Kent, 1961, P. 25 که در آن‌جا گروه سه تایی Xsn را در آغاز برخی از واژه‌ها ذکر می‌کند.
4.  علامت حرکت بین بین است که در این مقاله توضیح داده خواهد شد.
5. و نیز جزء دوم لغت گیله مرد Gilə Mərd
6. رجوع شود به A Concise Pahlavi Dictionary. D.N. Mackenzi, London, 1971. P. 19.
7. همان‌جا _ ص 76  
8. المعجم فی معاییر اشعار العجم _ شمس قیس رازی _ مصّحح مدرّس رضوی _ کتاب‌فروشی تهران _ 1338 _ ص 36
9. از نحات ولغویون معروف (347-258ق) که به عربی آثار متعددی داشت.
10. این قسمت فقط در یکی از نسخ المعجم آمده است و در بقیه نسخ و از جمله در اقدم نسخ (مورخ 739) که عکس آن در اختیار نگارنده است موجود نیست و به اقرب احتمالات الحاقی است.
11. شبیه به مسأله نیم مصوت‌ها (Semi - Vowel)
12. به فرانسه Sonante
13. Ferdinand Saussure متوفی در 1912م
14. ر.ک Problemes de Linguistique general, I, Benveniste, Gallimard, 1966, P. 35
15. به صورت Psitt هم نوشته می‌شود.
16. موسوم به مصوت آغازی یا شروعی: Prothetic – Vowel (به انگليسی) Voyelle Prothetique (به فرانسه) این مسأله به Prithesis معروف است.
17. در گیلکی در ابتدای افعال مصوت بلند هم می‌آید: Išmardən (شمردن)، Iškanən (شکستن).
18. موسوم به مصوت میانی یا واسطه: Glide-Vowel یا Initial glide یا Anaptyctic Vowel (به انگلیسی) و Voyelle anaptyque (به فرانسه)

این مسأله در مطالعات مربوط به زبان‌های هند و اروپائی به قاعدۀ Anaptyxis معروف است.

19. فرار عربی در گیلکی هم به صورت Fərar و هم Firar (با مصوت بلند) تلفظ می‌شود.
20. رک: «از بین رفتن گروه صامت‌های آغازی»-سخن-دورۀ بیستم-شمارۀ6-آبان1349-صص550-543
21. البته می‌توان تردید کرد که در این‌جا «آ» مخفف «آقا» باشد: آبرار=آقابرادر. چنان‌که داداش به معنی برادر به صورت اداش (=آقا داداش) هم به کار می‌رود.

رک: فرهنگ گیلکی-منوچهر ستوده-تهران-نشریۀ انجمن ایران‌شناسی-1332

22. می‌توان شک کرد که تحریف «همراه» فارسی باشد.
23. ریشۀ این کلمه Mər است که با مرد و مرگ مربوط می‌شود.
24. در پهلوی Zadan. ظاهرن ابتدا به ساکن در پهلوی نیز در حال تحوّل بوده است.
25. در پهلوی Pidar
26. لغات مشابه با پهلوی در گیلکی فراوان است.
27. ظاهرن در گروه Ft افتادن F معمول است و در لهجه‌های دیگر هم دیده می‌شود.
28. اگر چشته‌خور را بتوان مأخوذ از چلشته‌خور (درست به همان معنی) دانست، این مورد در فارسی هم صادق خواهد شد.
29. در این‌که بین مصوت‌های فارسی و گیلکی فرق‌هایی است هیچ تردید نیست.
30. و گاهی آن را با e (شوا shwa) نشان می‌دهند.
31. المعجم-ص36
32. همان‌جا-ص39
33. چوبی که سطل را به سر آن آویخته، ار چاه آب کشند.
34. معادل اصطلاح زبان‌شناسی Chva در فرانسه و Shwa در انگلیسی
35. المعجم-ص39
36. یکی از خواص این مصوت‌های بینابین این است که ناپایدار است یعنی شکل مشخصی ندارد و در لهجه‌های مختلف به صورت یکی از مصوت‌های کوتاه a و e تثبیت می‌شود.
37. بنونیست-کتاب سابق‌الذکر-ص35
38. مأخوذ از مذاکرات شفاهی با آقای ابوالحسن نجفی
39. هرچند ممکن است مثال‌هایی که ذکر کرده‌ام همه اتفاقن خطا باشد.

 

 

دیالوگی کوتاه با دیوار

این متن نه سیاسی است،

نه اجتماعی است،

و نه فرهنگی،

بلکه کاملن علمی است.

به آستین کت و لبۀ شلوار دیکتاتورها بر خورده است که چرا مخترعین خوش‌ذوق،

دوباره چرخ را اختراع کرده‌اند!

بزرگی فرمایش کرده:

«آن‌که بر سر مخترع می‌کوبد شب و روز،

به کشتن اختراع آمده است،

چرخ را در پستوی خانه نهان باید کرد.»

 

همین ابتدا باید بگویم؛

مشکل اساسی، دیکتاتورها هستند که می‌گویند تمام اختراع‌ها «واس ماس»

و اجازه نمی‌دهند مخترعین نابغه، نوع‌اندیش و همیشه بیدار پا به عرصه بگذارند

و دنیا را به نبوغ‌شان آغشته کنند.

من یقین دارم، این دیکتاتورها اگر نتوانند جلوی اختراع مجدد چرخ را بگیرند،

حتمنِ حتمن، یا آن را سوراخ می‌کنند، یا چیزی در یک جای وسیله فرو می‌کنند

تا چرخش از کار بیفتد.

درکل، این دیکتاتورها به نوعی بدبینی مزمن دچار هستند و همه چیز را

توطئه می‌دانند و شعارشان این است:

«هر چیزی که گرد نباشد، توطئه دشمن است.»

به همین دلیل تمام وسایل‌شان گرد است:

مثلن؛

تمام ساعت‌های مچی

تمام ساعت‌های دیواری

تمام بشقاب‌ها

تمام کاسه‌ها و دیگ‌ها و کله‌ها.

بزرگترین مشکل این دیکتاتورها این است که هیچ وقت با خودشان فکر نکردند

شاید چیزی که آن‌ها اختراع کرده‌اند جواب‌گوی نیاز امروز بشر نیست!

چرا باید تمام چرخ‌ها گرد باشند؟

چرا مستطیل، مربع، مثلث یا متساوی‌الساقین نباشند؟

البته این را هم بگویم؛ این دیکتاتورها عاشق متساوی‌الاضلاع هستند،

چون در اثر ساییده شدن ضلع‌ها، در آخر گرد می‌شود و آن‌ها به خواستۀ گردشان می‌رسند.

این دیکتاتورها چون گردپسند هستند، چرخ را مناسب سلیقۀ خودشان اختراع کرده‌اند،

که همین گرد بودن چرخ، یکی از مهم‌ترین دلایل اختراع مجدد آن است.

 

دو سه روزی است که چرخ تولید شده را، با تشریفات زیاد و در یک بستۀ خیلی شیک،

مانند کادوی ولنتاین، تزئین کرده و به «سرخط» برده‌اند، اما از خانۀ ما خیلی دور است.

 

 

چند روزی هست که در کمپین «چرخ گرد، واسه آدمای گرد» عضو شده‌ام، به همین دلیل،

از هیچ وسیله‌ای که چرخش گرد باشد استفاده نمی‌کنم؛

فقط نمی‌دانم چه‌طور باید به سرخط بروم؟!

ايتأ کۊجي دانه داستان

 

مي پئر نفتˇ شؤبه دۊرۊن کأر کۊنه. مأيي پؤنصد تۊمۊنم حۊقۊق فگيره.

أ مأ, مي پئر خۊ ماشينأ عوضأ کۊده اۊن گه: پيکأن ايستأندأرد نيئه وأ ايتأ مأشيني هئن کي خأنوأده ره بدرخؤر ببه ؤ . . . ايتأ پژؤ بيهه.

من پژؤ-يأ خأيلي دۊس دأرم, چۊنکي اۊنˇ دۊرۊن بۊىˇ خؤبي ديهه, تأزه کۊلرم دأره.

مي پئر گه: تا سه سأل وأ مأيي ديويست تۊمۊن مأشينˇ قسطأ فأدم.

تأزه اۊنˇ پسي وأ أمي خانه-أ عوضأ کۊنيم, چۊنکي ضدˇ زلزله نيئه.

أمأن هميشک قسط دأريم. پيله برأر ؤ پيله خأخۊر مي شين دأنشگأ آزأت شيدي ؤ هر مأ, ايتأ عاليمي پۊل خرج کۊنيدي.

مي پئر هميشک گه: «کأشکي درز بخأندي-بيم پترؤشيمي مهندس بؤبؤستي-بيم, اۊشأن خأيلي پۊل فگيريدي».

 

 

بينيويشته-کس= مصطفي عليدۊست

 

ای شب

ای شب

 

هان ای شب شوم وحشت‌انگیز

تا چند زنی به جانم آتش

یا چشم مرا ز جای برکن

یا پرده ز روی خود فروکش

یا باز گذار تا بمیرم

کز دیدن روزگار سیرم

دیری‌ست که در زمانۀ دون

از دیده همیشه اشک‌بارم

عمری به کدورت و الم رفت

تا باقی عمر چون سپارم

نه بخت بد مراست سامان

و ای شب، نه تو راست هیچ پایان

چندین چه کنی مرا ستیزه

بس نیست مرا غم زمانه

دل می‌بری و قرار از من

هر لحظه به یک ره و فسانه

بس‌بس که شدی تو فتنه‌ای سخت

سرمایۀ درد و دشمن بخت

این قصه که می‌کنی تو با من

زین خوب‌تر ایچ قصه‌ای نیست

خوبست ولیک باید از درد

نالان شد و زار زار بگریست

بشکست دلم ز بی‌قراری

کوتاه کن این فسانه، باری

آن‌جا که ز شاخ گل فرو ریخت

آن‌جا که بکوفت باد بر در

و آن‌جا که بریخت آب موّاج

تابید بر او مه منوّر

ای تیره شب دراز دانی

کانجا چه نهفته بُد نهانی؟

بودست دلی ز درد خونین

بودست رُخی ز غم مکدر

بودست بسی سر پر امید

یاری که گرفته یار در بر

کو آن‌همه بانگ و نالۀ زار

کو نالۀ عاشقان غم‌خوار؟

در سایۀ آن درخت‌ها چیست

کز دیدۀ عالمی نهان است؟

عجز بشر است این فجایع

یا آن‌که حقیقت جهان است؟

در سیر تو طاقتم بفرسود

زین منظره چیست عاقبت سود؟

تو چیستی ای شب غم‌انگیز

در جست‌وجوی چه کاری آخر؟

بس وقت گذشت و تو همان‌طور

استاده به شکل خوف‌آور

تاریخچۀ گذشتگانی

یا رازگشای مردگانی؟

تو آیینه‌دار روزگاری

یا در ره عشق پرده‌داری؟

یا دشمن جان من شدستی؟

ای شب بنه این شگفت‌کاری

بگذار مرا به حالت خویش

با جان فسرده و دل ریش

بگذار فرو بگیردم خواب

کز هر طرفی همی وزد باد

وقتی‌ست خوش و زمانه خاموش

مرغ سحری کشید فریاد

شد محو یکان‌یکان ستاره

تا چند کنم به تو نظاره؟

بگذار به خواب اندر آیم

کز شومی گردش زمانه

یک‌دم کم‌تر به یاد آرم

و آزاد شوم ز هر فسانه

بگذار که چشم‌ها ببندد

کم‌تر به من این جهان بخندد

 

 

پرواز هماى (گيلکي خأني-يان)

 

 

پرواز هماى

 

واى واى مي کمر

 

مدت زمان: 2 دقیقه 16 ثانیه

 

 

 

 

 

 

 

پرواز هماى

مشتي گۊل مار

کنسرت

 

 

مدت زمان: 5 دقیقه 28 ثانیه

 

 

 

پرواز هماى

آخۊدا

کنسرت

 

 

مدت زمان: 5 دقیقه

 

 

 

 

پرواز هماى

پۊر رضا سرسلامتي ره

 

 

مدت زمان: 9 دقیقه 3 ثانیه

 

 

 

 

ببه کي فردأ , ايمرۊ جأ بئتر ببه.

 

 

مگز _ محمدعلی اخوات (وارش فومنی)

مگز  _ وارشˇ فؤمني {محمدعلي اخوات}

 

مگز

نویسا ؤ ايجرا: محمدعلي اخوات (وارشˇ فؤمني)

لهجه: فؤمني

 

^{مي مرسي کۊلا ماجرا پس, مي مييان ؤ اۊستا مييان ايپچه بهم خۊردگي بۊ ؤ أمي دۊستي آسمانˇ مييان, تۊلˇ أبر دؤوستي تا کي ايتأ فرهنگي فداکارˇ آدم پئدا بؤبؤست ؤ أمرأ آشتي بدأ.}

^{هأ فرهنگي فداکار, ايتأ ناهار جه من ؤ اۊستا دعوت بۊکۊده تا کي بيشيم اۊنˇ خانه.}

^{خۊدا اۊنˇ پئرˈ بيامرزه کي گيلکي ادبياتˈ فرامۊشˈ نۊکۊد ؤ اۊنˇ خدمت کۊدن ؤ سرپا ايسانˇ وأستي اۊستايأ مي أمرأ آشتي بدأ.}

^{هأ فرهنگي-يه فدارکارˇ آقا خانه دۊرۊن سؤفره سر نيشته-بيم کرأ غذا خۊردأن ديبيم. خانخا ايتأ پارچˇ دؤغ بأورده اول اۊستا آبخۊري دۊرۊن دؤغ دۊکۊده بنأ اۊنˇ جۊلؤب, بزين مي آبخۊري مييان دؤغ دۊکۊده بنأ مي جۊلؤب.}

^{آخرسر خۊ آبخۊري دۊرۊن دؤغ دۊکۊد ؤ بۊگؤفت: أن دؤغ محلي-يه, أمي گابˇ شينه.}

^{اۊستا ايتأ تۊندˇ نيگا در ؤ ديفارˈ بۊکۊد ؤ بۊگؤفت: شيم گابˇ شينه؟}

^{خانخا خأنده أمرأ بۊگؤفت: بأله, بأله.}

^{اۊستا تعجۊبˇ أمرأ بۊگؤفت: خئلي جالبه, شۊمان أيأ رشتˇ دۊرۊن گأچي دأري؟!}

^{نتأنستم مرأ بدأرم, مي خأنده بترکست. خانخا خؤره لبˇ کۊنˇ خأنده کۊدي. اۊستا مه ره تۊرشˈ کۊد. چي-يه آقا؟}

^{مي سرˈ بيجير دگادم ؤ بۊگؤفتم: هيچي.}

^{اۊستا تعجۊبˇ أمرأ بۊگؤفت: هيچي؟! بس چره خأنده کۊني؟!}

^{آرام بۊگؤفتم: به مگر, شأرˇ دۊرۊن آدم گاچي بدأره؟!}

^{چره نيبه, خئلي خؤبم به.}

^{خانخا بۊگؤفت: جنابˇ اۊستا, کأن شأرˇ دۊرۊن گاچي نهأ؟!}

^{کأن شأرˇ دۊرۊن؟ أگر تي منظۊر أيأ ايرانˇ کي هيچي. أنˇ وأستي کي أمأن تمبلˇ مردۊمانيم, تا تي ديل بخأيه لات ؤ صارايأ دأريمي ولي گاب نأريمي. اؤتريشˇ دۊرۊن رابلد مرأ ببرده ايتأ هف مرتبه ساختمانˇ جؤر, بيدئم اۊيأ مردأى کرأ بۊز پرورش دهه, شۊمان بأئيد بيدينيد أمأن أيأ چي کۊدأن دريم؟}

^{من بيدئم کي اۊستا جه اؤتريش گب زنه, منم تأ هسأ نأ خارج بۊشؤمه نأ جه اۊيأ واخبمه. مرأ ياده کي اۊستا خارج بۊشؤبۊ. هأني وأستي ساکيتˈ بؤستم.}

^{خانخا بۊگؤفت: آقايان وهأليد من رؤشنˈ کۊنم. اۊستا تعجۊبˇ مرأ وأورسه: چي-يأ رؤشنˈ کۊني؟!}

^{أن گاچي برنامهˈ؟!}

^{بأله, خاهش کۊنمˈ, أصن مي تخصيره کي جه اول شمه ره خؤب گب نزأمه.}

^{من أيأ رشتˇ دۊرۊن گاچي نأرمه. هف سالˇ پيش مي هم-داماد بۊگؤفت فلانکس تۊ رشتˇ دۊرۊن سنگˇ سر ايسائي, من رۊستا علفزارˇ دۊرۊن. بيأ دۊتأ گاب بيهين فأدن مرأ, بدأرم شيريک.}

^{بيدئم بد گب نزنه, أ کارˈ بۊکۊدم. شۊمان کي کلعلي بيبي, به تي اۊستائي درجه قسم, الان هف ساله کي ايمرۊز هأچين, أن دؤغˇ رنگˈ بيدئم.}

^{ايتأ جندر مي آبخۊري دؤغˈ تأودأم کي خئلي داستان دأشتي. بيدئم أى دادˇ بر من, ايتأ مگز همه جايأ بنأ, بأمؤ مي آبخۊري لبه سر خؤره نيشته. دۊ وار دسˇ أمرأ اۊنˈ فۊرأدأم, هني بامؤ آبخۊري لبه سر بينيشت. تا مي دسˈ تکام بدم کي اۊنˈ فۊرانم, هأ يؤکؤ دکفت دؤغˇ مييان, هسأ شنايم بلد ني-يه اۊيأ گردˇ گيج زنه.}

^{اۊستا کي دؤغˈ واخۊرده بۊ, بيده مي آبخۊري دؤغ حله نهأ. بۊگؤفت: دؤغˈ واخۊر. من چن وار مي سرˈ بيجير دگاد, يني خأ, خۊرم. دۊوارده اۊستا بزه مي شانه سرˈ, دؤغˈ واخۊر. خأ, خأ . . .}

^{چي خأ, واخۊر دئه.}

^{خجالتي أمرأ ايجۊر کي خانخا نرنجه بۊگؤفتم: چيـــــزه, چيــــــــز, مگز.}

^{اۊستا بي حؤصلگي مرأ بۊگؤفت: چي آقا, مگز, يني چي ؟}

^{دئه اۊستا ايتأ کار بۊکۊد کي خانخايم بفأمست چي خبره. هأني وأستي بۊلند بۊلند بۊگؤفتم: چطؤر واخۊرم, ايتأ مگز دؤغˇ دۊرۊن دره.}

^{اۊستا خۊ چۊمˈ فۊچه, خۊ سر ؤ کلله-يأ فيشار بدأ, بزين وأگۊدست مرأ بۊگؤفت: تۊ کأيأ درز بخأدأئي؟! چۊتؤ نأني أ مگز دۊتأ پر دأره, ايتأ زهره, ايتأ شفأ.}

^{أمان {خۊ أنگۊشتˇ ايشاره أمرأ, مگزˈ فيشار بدأ دؤغ ˇ دۊرۊن} أنˈ دؤغˇ دۊرۊن غۊرطه دهيمي, کي اۊني زهر اۊني شفأ أمرأ خؤنثا ببه, يني برابر ببه, بي حيساب ببه, بفأمستي؟}

^{هيچي نۊگؤفتم, هأچين اۊستايأ فأندرستم کي هأ يؤکؤ خۊ دسˈ درازˈ کۊد مي آبخۊري دؤغˈ اۊساد, غۊرت, غۊرت, غۊرت,  تا آخر بۊشؤ بۊجؤر. آبخۊري-يأ بنأ بيجير بۊگؤفت: ويري بيشيم آقا.}

^{ويريشتم, ايتأ سؤال خأستيم اۊستايأ وأورسم, بترسئم ناراحتˈ به, خأستيمي وأورسم بيدينم أن درزˈ کأيأ بخأده؟!}

 

مگز  _ وارشˇ فؤمني {محمدعلي اخوات}

 

خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید

دیالوگی کوتاه با دیوار

 

^{تي فاشيسمأ فۊبر}

 

^{أن مي تازه کيتابˇ نامه، هأ ديشبه بينيويشتم. بدأ اول شمه ره واشکافم اصن أن چي ايسه-يأ.}

^{أ ناخۊشي-دانه اول-دفأ ايتاليا دۊرۊن چاکۊده بؤبؤ. ايتاليا ايتأ کئواني-يان أنأ چاکۊده. بزين أنˇ وأسي کي گيلکانˇ غذائان خأيلي کمه، أرا اۊرا جأ هر چي دينيدي اشانأ وأ, فيلفؤر اۊنˇ چاکۊدنأ آمؤجد ؤ أورد نهد خۊشانˇ سفره سر. بدأ أنم شمرأ بگم کي فاشيسمˇ فۊبردن هيچ سختي نأره، أنقد راحته شمرأ باور نأيه.}

^{أنم وا بدأنيد کي اگه خأئيد أ کارأ بۊکۊنيد أول وا أنأ تکس تکسأ کۊنيد. چۊنکي نشأ ايجا فاشيسمأ فۊبردن. ولي أنم خؤره چم دأره. فاشيسمأ شأ گؤفتن ايچي-يه کي وختي همديگرˇ ورجأ ايسيدي دئه نشأ اۊنأ ايشکنئن ؤ سيوا کۊدن.}

 

^{أسأ وا بدن، بيشيم أمي کارˇ سر؛}

^{اولي کاري کي وا بۊکۊنيد أنˇ کي شيمي تصميمأ بيگيريد. وا شيمي مرأ بيگيد}

^{«من خأيم مي فاشيسمأ فۊبرم».}

 

^{أسأ أنˇ داب ؤ دۊستۊر:}

^{اۊ رۊزه کي خأئيدي أ کارأ بۊکۊنيد، اگه جۊما رۊز ببه بهتره. أ کارˇ مؤقه، وأستي، چن نفر شيمي ويجا بئسه کي تأنه شيمي پئر، مار، شيمي برار يا خاخۊر ببه.}

 

^{1-      اول وا نيت بۊکۊنيد. نيت أ کارˇ دۊرۊن خأيلي مۊهيمه. نيت کۊدنم أتؤيه کي شيمي چۊمانأ فۊچينيد ؤ گيدي: «مي فاشيسمأ فۊبرم قؤربتن الا الله».}

^{أنأ کي بۊگؤفتي دئه وا تا آخر بيشي. دئه نتأني گؤفتن: «خأئي بخأ نخأئي نوأ خأستن».}

 

^{2-      وختي همه بامؤده، ايتأ سفره واشانيد ؤ شيمي خؤرۊم فاشيسمأ بنيد سفره دۊرۊن ولي نأ هأتؤ خألي خألي. وا اول اۊنˇ دؤرأ خؤب ديچينيد. أنم بدأنيد تا همه نامؤده شۊرۊ کۊدن نوأئيد.}

 

^{3-      ايتأ پئن شمبه رۊز، شيدي آستانه، زيارتˇ پسي، وأگردستنأ، ايتأ نيم کيلۊ آستانه بادام-زيميني-يأ هينيدي. خأيلي بپائيد حؤکمن آستانه بادام ببه-یأ، چيني پيني شمرأ دنشاند. نيويره کار سامان نيگيره. بادامأ فاشيسمˇ فۊبردنˇ پسي ره خأئيم.}

 

^{4-      بيشيم سفره ديچئنˇ سر:}

^{پلا کي دئه وا بمانه دئه. پلا نبه بخألي سفره دۊرۊن هيچي ننأ.}

^{ايتأ ماست-خۊري زيتۊن پرورده، ايتأ پئله-يم بشکفته زيتۊن. ولکي اينفرˇ ديل بخأسته. زيتۊنم کي دأنيد، رۊدبارˇ زيتۊن وا ببه.}

^{خيارم کي نمانه غذا مزه نۊکۊنه. سير ؤ تۊرب ؤ تۊرشي ؤ ماستˇ جأيم هرتايأ بخأستيد يا هر کسأ بوأسته تأنيد بنيد سفره دۊرۊن. شيمي سفره هرچي پۊرتر ببه،  فاشيسم کمتر به چۊم أيه، أنˇ فۊبردن راحت-تره.}

 

^{5-      دۊ جۊر قاتؤق، أ مراسمˇ ره تأنيد چاکۊنيد.}

^{ایتأ قانۊنم نهأ؛ ميرزا قاسمي-يأ چۊنکي أنˇ واجامˇ جأ مرأ خۊش نأيه، هلماله چاکۊدن نوأئيد.}

^{ايتأ قاتؤق، رشتي فۊسنجانه, کي أنˇ موادأ دأنيدي کي مۊرغابي، خۊتکا يا کرک، آغۊزمغز، تۊرشˇ رؤبˇ انار، گرمالت ؤ اگه بخأستيد تأنيد کؤلپرم بزنيد.}

^{بساوسته آغۊزمغزأ سه چار تأ آبخۊري آب ؤ رؤبˇ انارˇ مرأ نيهيدي گمجˇ دۊرۊن ؤ گازˇ سۊيأ کمأ کۊنيدي دۊ سه ساعت جۊش بۊخۊره. وا اۊرشين بزنيد کي تأ نيگيره ؤ آغۊزمغزˇ خامي بۊيم بشه ؤ قاتؤق به رؤغن دکفه. بزين کرکأ نمک ؤ گرمالتˇ مرأ بنيد کي خؤب بپجه، أنˇ آب واسۊخه ؤ قاتؤق جا دکفه.}

^{تۊرب شمرأ جخترأ نشه.}

 

^{اۊيتأ قاتؤقم باقالا قاتؤقه.}

^{تازه باقالا، ايپچه خۊشکˇ باقالا، تازه شيفيد، مۊرغانه، سير، زردˇ جؤبه، گرمالت ؤ نمک ؤ کره.}

^{باقالا دۊ تا پۊستأ بکنيد ؤ خؤب بۊشؤريد. سيرأ ارجئن ارجئنأ کۊنيد ؤ باقالا ؤ زردˇ جؤبه ؤ شيفيد ؤ کره مرأ دۊکۊنيد گمجˇ دۊرۊن. گازˇ سۊيأ کمأ کۊنيد ايپچه بيبيشته-أ ببه بزين اۊنقد آب دۊکۊنيد کي باقالا سرأ دٚواره. پئن دقه بمانسته قاتؤق آماده-أ به، مۊرغانه-أنأ ايتأ ايتأ دشکنيد دۊکۊنيد گمجˇ دۊرۊن ؤ نۊخۊنأ بنيد أنˇ سر. آخربسرم نمک ؤ گرمالت بزنيد.}

^{أ قاتؤقˇ مرأ شۊرˇمائي ؤ زيتۊن پرورده ؤ ماست ؤ تۊرب شمرأ جخترأ نشه.}

 

^{شۊمان خأئيد شيمي فاشيسمأ فۊبريد، نۊکۊنه ئي وخت اۊنأ به گازأ گيريد. تۊمامˇ شيمي زحمتأن همه بي-پا به-يأ !}

^{أسأ دئه تأنيد آرام آرامه شۊرۊ بۊکۊنيد.}

^{اول وا پلا قاتؤقˇ جأ شۊرۊ بۊکۊنيد. وختي سئرأ بؤستيد تأنيد بهتر شيمي فاشيسمأ فۊبريد. ايتأ دابˇ ديگرم کي وا بدأنيد ؤ نوأ جخترأ ديد أنˇ کي:}

^{غذا خۊردنˇ مؤقه نوأ گب بزنيد. وختي کي خأئيد غذا بۊخۊريد، خۊدا ايتأ فريشته اۊسه کۊنه کي ئي لنگي سفره ور به پا بئسه تا شيمي غذا تۊمانأ به. اگه سفره سر گب بزنيد اۊ فريشته وا ويشتر به پا بئسه ؤ ماندي کۊنه. باقي-يأ کي دئه شمه ره دأنيدي.}

^{شيمي کاسه غذايم وا تا آخر بۊخۊريد. آخري لؤقمه شيمي قؤوته، نوأ اۊنأ بنيد.}

 

^{أسأ دئه شمرأ آماده-أ کۊنيد شيمي نازنين فاشيسمˇ فۊبردنه.}

 

^{1-      تۊمامˇ کارانأ راستˇ دسˇ مرأ بۊکۊنيد.}

^{2-      کچه-أ اۊسانيد اۊنأ چار خاج بۊکۊنيد.}

^{3-      اولي خاجأ کچله انگۊشت ؤ انگۊشتˇ شصتˇ مرأ بيگيريد ؤ فۊبريد.}

^{هني گمأ، فۊبريد، گاز نزنيدأ.}

^{4-      دؤوؤمي خاجأ شيمي دسˇ تان بيگيريد ؤ مۊشتأ کۊنيد ؤ فۊبريد.}

^{هنده گم، فۊبريد، گاز نزنيدأ.}

^{5-      سوؤمي ؤ چارۊمي خاجأ وا اۊشاني کي سفره سر نيشته-ئيد کۊمک بۊکۊند. شيمي مار وا شيمي دهنأ واکۊنه ؤ هۊتؤ بداره. شيمي پئرم وا دۊتا خاجأ تأوده شيمي دهن ؤ شۊمانم فيلفؤر اۊشانأ فۊبريد.}

^{هنده گم، گاز نوأ زئنيدأ، وا فۊبريد.}

^{شيمي پئر ؤ مارˇ جأ، شيمي برار ؤ خاخۊرم تأنيد أ کارأ بۊکۊنيد.}

 

^{أسأ بيشيد آبدس لگنˇ دۊرۊن شيمي دس ؤ پرأ بۊشؤريد ؤ ويريزيد بيشيد شيمي تختˇ سر درازأ کشيد کي أ چار تا خاج شيمي شکمˇ دۊرۊن همديگرأ دۊچۊکد ؤ ايتأ دۊزˇ مانستن کي دۊساقˇ دۊرۊن ايسا، هۊيأ بئسد.}

^{خأ، أسأ کي شيمي فاشيسمأ فۊبرديد، وا اۊ نيم کيلۊ بادامأ اۊسانيد ؤ ايتأ ايتأ فۊبريد. بادامˇ فۊبردنم أنˇ خأني-يه کي هأتؤ دۊرۊسته بشه دۊچکه شيمي فاشيسمأ. أتؤ دئه هلماله نتأنه بيرۊن أمؤن.}

^{دئه شيمي خيال راحت؛}

^{شمرأ مۊوارک ببه:}

^{«شۊمان شيمي فاشيسمأ فۊبرديد»}