ايتا کۊچي دانه داستان

 

 

 

 

زناى بامؤ پيرٚمرداکˇ جۊلؤب کي درجکˇ جا بيرۊنأ فاندرستي، بئسا

 

پيرٚمردأى خؤ چؤمانأ فـۊچه!

 

ـ بيدين، أی سفر دئه آخري دفأيه کي گؤفتأن درم ...

 

خؤب گۊش بۊکۊن بأمۊجي ...

 

تا أکه خايي درجکأ فاندري؟

 

أ بازي-يا بأمۊجي  أ درجکˇ جا جيويزي، تي همسلامالانˇ مرأيم تأني بازي بۊکۊني ...

 

ـ فأندر، اۊشان دوتا مانستن ...

 

ـ تي مرأيم، ايشتاوي؟

 

ـ پيرٚمردأى نجاغˇ مرأ خۊ چۊمانأ واکۊد ...

 

ـ بيدين، أيتأ کي همه-دانه جا پيله تره شايه، خألي ايتا خانه تانه أرا اۊرا بشه ...

 

أنم کي اۊنˇ ورجا ايسا، أنˇ نام وزيره، أيتأ همه طرف تانه بشه ... أرا، اۊرا، ئي وري ...

دردٚسر ندم، اصلˇکاري هأنه، بفأمستي؟

 

پيرٚمردأى بۊگفت: ش ش شااااا ... و و وزيررررر ...

 

ـ آفرين، أ دۊتايم کي ديني کس کسأ ماند، أشانˇ نام قلعه-يه ... خألي ديک تاند بشد ...

أ دۊتائم أسبد ... چۊتؤيه؟

 

ـ بمانسته أ دۊتا، أشانˇ نامم فيله، خألي ئي وري تأند بشد ...

 

أشانم کي ديني أ جۊلؤب به رج ايساد، أشانˇ نام « سربازه »

 

ـ ديني، هأتؤ ايتا راس راسي أرتشˇ مانستن

 

تي غنيمأ تأني فۊتۊرکي، تي جانم تأني بپأيي ...

 

أن کاري دأره ... بيده-ئي چقد راحته؟

 

هسأ أشانˇ نامأ مه ره بۊگۊ بيدينم بأمؤختي يا نأ؟

 

خۊس، پيرٚمردأکˇ أمانأ وأوه بۊ

 

خۊ ديمأ زناکˇ جا جيگا بدأ

 

بزين بۊگؤفت:

 

« پ پ پس مۊردۊم چي، اۊشان بازي نيئد؟ »

 

 

ایتا کۊچي دانه داستان

ايتا کؤره اسبˇ  بينيوشتهˈن

******

آدم أگر بخايه بدشانس ببه، به اسب!

شا گاچه کؤيا، شاب دؤالعظيمˇ بيابانانˇ را کؤيا ؟

پاک دئه کلافهˈ بؤسته بۊم، آسمانˈ خاک ؤ خؤل ؤ گرد ؤ غۊبار اۊساده بۊ، چۊم چۊمˈ نيده ئي

چار نال، عرخ فۊکۊديم ؤ زيمين  ؤ زمانˈ زاغ دأئيم

أمان شؤئيم، ئي جرگه رعيت چي زييادي أمي دۊمبالسر

هممتانˇ گازˇخاله واز، گؤفتيد ؤ خندستيد

بيچارهˈن تخصير نأريدي کي، هأ چيزانˇ أمرأ أشانˇ ديل خۊشˇ دئه

حله خؤبه هني خنده وأسي ماليات فينگيفتده

هۊندر کي اۊشانˇ گازˇخاله واز بۊ، أمي کبچ بيجير

جه گرما ؤ گردˇ خاک نأ، أ رايأ أمأن هيزار دفأ بامؤبيم ؤ بؤشؤبيم

أی سفر أن أمه ره زۊر دأشتي کي أ أراده کي بردأن ديبيم، نأ شا اۊنˇ مييان دۊبۊ نأ اۊنˇ زنˇ زأی

ئي جرگه رعيتˇ سيابختˇ بيچاره نیشته بيد

أسأ چي ره أ بي رخت ؤ ليباسانˈ شا شيش أسبˇ أراده بينيشانئد نأنيم

أمما ايچي-يأ ايمرۊ بفأمستيم اۊنم أن بۊ کي کرا "عيدالتخانه" را دکفتن دره

أمان هيدّأنه "عيدالتخانه"معني-يأ نفأمستيم ولي ايچي جا خاطرجم بيم

ائتمال دأئيم أ عيدالتخانه أمان شا أسبانˇ ره خؤرۊمˇ چي نبه

ديرۊ گؤفتيد "عيدالتخانه" فگيفتيمهˈ ايمرۊ گيدي "مشرۊطه" خأئيمهˈ

نأنم چي ره مرأ أ مشرۊطه جا خۊش بامؤ دأره

ديرۊ ايتا أ گاچه چي-يأن گؤفتي:

مشرۊطه کي بأيه نان أرزانˈ به، گۊشت أرزانˈ به، قند أرزانˈ به . . .

نان ؤ گۊشتˈ وا بدن، أمما قندˇ جا نتأنم دٚوارم

ايمرۊ شارˇ مئن بزن بۊکۊب بۊ هچين رخاصي

خيياله رعيت خۊشانˇ سهمي-يه جه مشرۊطه فگيفتده

تازه، بازۊن أشانˇ نامم بؤبؤسته دأره “مۊردۊم”!

 

(ئي جرگه گۊشنه گدا وا مملکتˇ شايأ حؤکٚم بۊکۊند

چي خؤبه چي بد! خاک به أمي سر

وا بمرده بيم أجۊر رۊزانˈ نيده بيم

خۊدا شهيدˇ شايأ بيأمرزه، هيککسˈ قؤوٚت دۊبۊ بگه

تي چۊمˇ جؤر أبرۊيه؟

اۊنˇ سرأ فادأئي هۊيأ وأوينٚد چي قشنگي

بسچي؟ فٚک کۊني ظل‌الله  يني چي؟)

 

أشانˈ شا عمجان پسر گۊفتي مي پۊشتˇ جا

 

(هر چي مشرۊطه ؤ مشرۊطه چي-یأ لعنت!

جه اۊ شبه کي أ بيلاوارٚثˇ نامˈ بيشناوستم ده ئي شب راحت نتانستم خۊفتن

هتؤ شاپشال ؤ امير بهادؤرˇ مانستن

ئي شب أپالي بزن بيگيره ئي شب اۊپالي

نيصفˇ شبه أئيدي أمرأ بريدي جنگˇ داوا

قند کي زييادˈ نؤبؤسته هيچ، بيشناوستم مۊردۊمˇ نانم آجۊرأ بؤستن دره، بيچارهˈن

ديشب چراغ گازˇ خيابانˇ دۊرۊن ئي نفر هتؤ تا بۊگؤفت مشرۊطه ارزاني أوٚره فۊتۊرکستم دۊتا پا أمرأ بزئم اۊنˇ ماده دۊرۊن، خاک بسر!)

 ***

خۊدايا مرأ ببخش هنقد چي مۊلˇ وأسي، چندر أ مشرۊطه چي-يانˇ پۊشتˇ سر بدˇ بيرا بۊگؤفتم

تازه ايمرۊ بفأمستم ساب کۊنمهˈ

سؤبˇ ره کي دۊمرتبه مرأ شال ؤ کۊلا بۊکۊدد ايواردم تۊرشˈ کۊدم

بۊگؤفتم حؤکمن کشمکشˇ گبه

وختي مرأ ببردد باهارستانˇ ميدانˇ جا اۊنقد چراغباني ؤ آتشˇ بلˈ بيدئم کي مي سرˇ جؤر گردستن دره،

بۊگفتم حتمن مجلس خؤرۊمˇ جائه کي مردۊمˇ گازٚخاله وازه دم به دقه گيدي

"زنده باد مشرۊطه" "زنده باد مشرۊطه"

ايپچه اۊشٚنتر ايتأ خارج بۊشؤ آدمم گؤفتي:

أ خارج کي هنقد قشنگه، اۊنˇ دۊرۊنم هيزره قحطی نأيه هأ مشرۊطه وأسي-يه دئه

گؤفتي: شۊمان شيمي مشرۊطهˈ کي فأگيريد هممه چي أرزانˈ به، آزادˈ به،

بازۊن تأنيد لاحافˇ جيرم داد بزنيد هر چي شيمي ديل بخأسته بيگيد . . .

تازه ايتا اۊ وکيلانم مرأ قند فأدأ !

 

پشيماني کاغذ:

بنده، "کؤره أسب"، "أسبˇ" زأی، جه تۊمامˇ مي اۊ بينيويشته ؤ بۊگؤفتهˈن کي پیشتر بۊگؤفتمهˈ

اعلام براعت کۊنم، بازۊن تعهد دهم جغرزˇ مي أسبي کردˇکار، دئه هيچ جوري شرّˇ شۊرˇ دۊمبال نشم،

بزین مي تۊمامˇ حقسايأ بۊکۊنم کي بابي-يان ؤ طبيعي-يانˇ جا کي اۊشانˇ پيله تر آقاىˇ "لياخؤفه" سر بيبيم.

 

کؤره اسبˇ ناخۊن (بخشيدي) سۊمˈ فاکشه

ادبیات گیلکی (روزنامه جنگل)

شماره سی و یکم – سه‌شنبه هفدهم شعبان‌المعظم 1336 هـ.ق (6 خرداد 1297 هـ.خ – 28 مه 1918 م)

 

هیئت اتحاد اسلام – مقصود اصلی آنان

سوال و جواب آژانس خفیه با یک نفر دیپلومات

 

س: چه می‌گویند؟ چه می‌خواهند و تشکیلاتشان برای چیست؟

ج: ابتدا برای حفظ گیلان و نقاط دیگر ایران از تعدیات و تجاوزات و یغماگری و چپاول قشون تزاری تشکیل شد، امروز استقلال و تمامیت ایران را می‌خواهند، از آزادی، حریت، عدالت، امنیت دم می‌زنند.

س: آیا با پول کی اداره می‌شود؟ پول آلمان، عثمانی، انگلیس، روس، غیره؟

ج: خیر، به همت معدود قلیلی از آزادیخواهان گیلان با سرمایۀ کم شروع شده و اکنون از کیسۀ فتوت آزادیخواهان با اعانۀ ملی اداره می‌شود. با همراهی عموم طبقات گیلانی از علمای اعلام، رعایا، کسبه، تجار، ملاکین کاملاً از تجاوزات رژیم سابق روس جلوگیری کرده، به مداخلات حق‌شکنانه و عملیات و آنتریک‌های نامشروع انگلیس را ضایع و باطل نمود و تمام نقشه‌هایی را که برای اشغال کردن انزلی و رشت و توابع آن به توسط ارامنه و غیره طرح‌ریزی شده بود خنثی کرده، بالجمله با اقدامات ناصرانۀ خود یک قسمت بزرگ ایران را از دستبرد سیاست مظلوم‌کش انگلیس‌ رها و آسوده ساخته.

با این حال پس خیلی بی‌ناموسی و بی‌شرفی است اگر کسی نسبت به آنان انتشارات مزخرف داده و حرف‌های نامناسب زده و آنها را بر ضد دولت و ملت معرفی نمایند و آنان عاری از هر آلایش را با اتهامات بی اصل ملوث کرده، ایشان را مؤسس ملوک‌الطوایفی قلم دهد.

ایرانیان حساس اولاً بدانید و آگاه باشید این هیئت محترم که با یک طینتی پاک و نیتی صادقانه یک چنین قیام باشرفانه را وجهۀ خود قرار داده، سینه‌های خود را برای هرگونه تیرهای مخالفین آماده نموده‌اند، چون مقصدی بس مقدس و بسیار عالی دارند انتشار اکاذیب و مجعولات را به قدر ارزنی وقع نگذارند، از تهمت‌های دور از حقیقت مغرضان به هیچ وجهی تزلزل به ارکان خود راه نداده بلکه با عزمی ثابت آناً فآناً بر حرارت جدیت فعالیت خود می‌افزایند، این اساسی است منهدم‌ نشدنی، خراب نکردنی، چراغی که خدا نورش ببخشد به پف مفسدین خاموش نخواهد شد. در پیشرفت مقاصد افراد و نیاتشان کالجبل لاتحرکه العواصف چون جبال عظیم سرپا ایستاده، به بادهای مخالف نمی‌لرزد. این مطلب به خوبی معلوم شده اکثر ملیون درک نموده‌اند که هیئت اتحاد اسلام در ایران از نقطه نظر شخصی، حزبی، ولایتی، ایالتی با احدی عداوت ندارد، اولاً به واسطۀ نبودن قوای دولتی بر خود لازم دانسته که به هر قیمتی باشد و برای حفظ نوامیس خود آماده شوند.

ثانیاً آن که غیر از حفظ استقلال و تمامیت ایران و منتظر اقدامات ملت و دولت و مساعدت با آنها هیچ مقصد مخالفتی ندارند، چون اختلافات بین احزاب، فوق‌العاده با اساس ملت و دولت ایران صدمه وارد آورده و بعضی بی‌ناموس‌ها که فضله‌خور و مستخدم اجانب هستند به همین عنوان داخل در احزاب شده، این است که هیئت اتحاد اسلام من اعزهم الله نصره چنین تصمیم گرفته‌اند که کسی به عنوان حزب و دسته بخواهد با ایشان داخل مذاکره شود و ایشان را پارتی و همدستۀ خودشان کند نمی‌پذیرند و نظر به این که مرامشان حفظ استقلال مملکت و قیامشان برای قطع دست اجانب و پاک کردن رنگ شیر و خورشید است می‌گویند هر ایرانی که سابقۀ ننگین نداشته، داوطلب خدمت به مملکت و معیت با آنها بوده از او پذیرایی می‌کنند، در مقام نجات خاک از دستبرد اعدا و صیانت آن از تعدیات دشمنان با تمام احزاب فِرَق ایران‌دوست، متفق و همراهند به نام ایرانیت و اسلامیت، اشخاصی که با غرایض شخصی یا از عدم اطلاع بعضی زمزمه‌ها بر ضد این هیئت مقدس می‌نمایند مخاطب ساخته می‌گوییم بدانید و آگاه باشید این چراغی که به مدد غیبی و هیئت احرار گیلانی روشن شده است آخرین وسیلۀ نجات ایران است، یعنی امروزۀ ملت و دولت ایران نهایت امیدواری از اقدامات و رفتار آنها باید داشته باشد و به زودی چنین درک نموده، اگر این چراغ روشن نمی‌شد بدون شبهه تاریکی مظالم و تعدیات ساکنین جزیرۀ انگلیس در شمال بدتر از جنوب جلوه‌گر می‌شد و فاتحۀ شمال هم خوانده شده بود.

اگر از مأموریت و قرارداد کاپیتن نوئل در قفقازیه مطلع بشوید و بفهمید چه روز سیاهی برای ملت ایران تهیه و خاک فلاکت، بدبختی را به دست ارامنۀ قفقاز می‌خواست اول به سر اهالی رشت و مازندران و ثانیاً به وصل دادن قوای اشرار ارامنه به اردوی انگلیسی از طرف قزوین، همدان بدهد و یکسره کار ایران را خاتمه داده و در قفقازیه و ایران به مقاصد ایران‌پایمال‌کن خود برسد.

انصاف می‌خواهم آیا در به هم زدن نقشۀ این شخص و عودت ارامنه از انزلی چه خدمت بزرگی نسبت به سیاست و استقلال ایران شده و چه نظریات و اقدامات استقلال‌خراب‌کن را در هم شکست و خنثی نمود؟ وا اسفا از بی‌حسی و بی‌تعصبی بعضی مردم مغرض و از جهالت و خوش‌باوری ما ایرانیان! عوض آن که چنین اقدامات باشرفانه را تقدیس و همراهی کنیم به ضدیت آنان کوشیده و برای منفعت دشمنان ایران، گرچه اساس آنها به قدری محکم است که ابداً به این حرف‌های مخالف و آنتریک‌ها متزلزل نشده و نخواهد شد و با نبودن اسباب طوری خودشان را اداره کرده‌اند که اسباب تعجب دوست و دشمن است و طوری مردم گیلان و اطراف رفتار صادقانه و بی‌غرضانۀ آنها را مشاهده و پسندیده‌اند که اکثر اهالی آن سامان جاناً و مالاً حاضر و آمادۀ خدمت برای سعادت و استقلال ایران شده‌اند، ولی خیلی جای تعجب و تأثر است که یک چنین موقع خطرناکی تمامی فهمیده‌ایم خیالات دشمنان ایران را و از طرف یک دستۀ آزادی‌طلب شرف‌پرست استقلال‌خواه ایرانی‌نژاد برای استخلاص ایران و جلوگیری از تجاوزات حق شکنانۀ دشمن، با یک دنیا خون ‌دل و زحمات فوق‌العاده، یک قوای مرکب از نظامی و غیره برای حفظ ناموس وطن خود تهیه نموده‌اند و تا یک مقدار زیادی هم از تعدیات رژیم سابق روس و عملیات مظلوم‌کش انگلیسی‌ها جلوگیری کرده‌اند و به علاوۀ آن که نشسته و تماشاچی شده‌ایم و به تکلیف وجدانی خود همراهی و کمک با خیالات و اقدامات آنها نمی‌کنیم وا اسفا، وا اسفا، در عوض تهمت می‌زنیم، در تخریبش می‌کوشیم، آتش اختلاف را دامن می‌زنیم، خواه ناخواه، دانسته یا ندانسته خدمتگزار پلتیک اجانب شده ایم!

اف بر این ملیت و قومیت و خودخواهی و خودپسندی که هیچ تاریخی نشان نمی‌دهد یک چنین سست‌عنصری و بی‌همتی و غفلت را! معذالک، ایرانی حساس بی‌غرض، چشم و دلش روشن است که مخالفین و معاندین بیهوده می‌کوشند و به هر در و بام می‌افتند و صرف وقت و وقف زبان می‌کنند، یقین بدانید ذره‌ای نتیجه نخواهد داد و دشمنان مظلوم‌فریب ایران بدانند که پنجاه هزار قشون جرار خودسر روس با همه قوا و مهمات و مساعدت روس‌های داخلی و محذورات و مشکلات متعدد که برای آن دستۀ احرار قلیل جنگلی فراهم نموده‌اند آخرالامر غیر از خسارت و ندامت نتیجه نگرفتند، پس جایی که شتر بود به یک قاز، خر قیمت واقعی ندارد و به توسط پنج شش هزار هندی، انگلیسی و ایرانی فضله‌خور انگلیس و ارمنی و بعضی اقدامات آرزوست که بتوانند جمعی از جان گذشتگان را به کلی محو نمایند و این هم پر واضح است اگر در این محیط کثیف جمعی بی‌عصمت بی‌ناموس بدبخت که تعدادشان به هزار نمی‌رسد با شما و خیالات شما مساعد و به توسط مختصر وجه آنها را حمال و خر بارکش خود قرار داده‌اید و تصور می‌کنید که ایران را به توسط آنها به قبالۀ خود خواهید درآورد (آرزوست)، مجازات‌دهندۀ حقیقی و حاکم طبیعت حکم اعدام شما را اعلام نمود و دعای مظلومین ستمدیدگان یعنی ملل ضعیفه که مثل ما و بدتر از ما در فشار و شکنجۀ شما بوده باز مستجاب شده و اثرش هم هویداست.

بس است ظلم و بی‌حیایی، قدری به خود آیید، چه می‌خواهید از این مملکت فلک‌زدۀ بی‌علم بدبخت که همۀ بدبختی آنها از مداخلات شماست؟ چقدر سخت است قلب کثیف ستمکار شما ساکنین جزیرۀ بریتانی؟ چقدر شما را به حال جنون انداخته فشار توپ‌های سنگین آلمان که از تشنج آن ماسکۀ خیانت‌کارانۀ خودتان را هم کنار گذارده‌اید؟

 

آژانس خفیۀ ملی اسلام

 

ايتا کۊچي دانه داستان

_ الؤ

_ جانم بفرمائيد

_ سلام

_ سلام بلاميسر، شيمي مؤشکلʹ بفرمائيد 

_ آقا،  شمرأ بۊخۊدا بيگيد أمان چي وا بۊکۊنيم ؟

   ايوار ايوار گيره گيره گيره، يؤکؤ سرا ده

   تا خائيم أمي کارانʹ فأرٚسيم، دۊمرتبه گيره، ايجۊر کي گؤفتن نشا

   تا أئيم فکرˇچاره بۊکۊنيم، سرا ده

   ايتا دو سه رۊز خبري نييه، گيمي تۊمانأ بؤسته دئه، ناخبر ايواردم گيره،

   چي جۊر گيفتن کي مۊسلمان نيدينه کافر نيشناوه.

   چي دردˇسر، هتؤ هأى گيره سرا دئه، گيره سرا دئه، گيره سرا دئه، گيره . . .

_ خأب بره بؤرسن، مرأ بۊگۊ بيدينم چيزˇ ناباب چي بۊخۊردي؟

_ چيزˇ ناباب چي بۊخۊردم؟ يني چي؟!

_ آقا، شۊمأ حؤکمن ايتأ چيزˇ ناباب بۊخۊردي أتؤ ديل‌درد ؤ شکم‌پيچه جا

   کلافهʹ بؤستي دئه.

_ نه بره، ديل‌درد چيسه، شکم‌پيچه کؤنه

_ زأى جان، أني کي تۊ گي، ايتأ اۊفۊنتˇ شديدˇ داخلي‌ صفت‌نيشانه،

   وا بأئي مي ورجأ ماينه بيبي

_ آقاىˇ مؤترم، اۊفۊنتˇ چي، ماينه‌-يه چي، من ماتؤرسوارم بره

_ هرکي بيبي، وا ماينه بيبي، ائتمالنم مسمۊمʹ بؤسته دأري

_ آقا، بلاميسر، من ماتؤرسوارم، مي منظۊرم أ نيرويˇ انتظامي-يه،

   ايرۊز ماتؤرسوارانˇ ره بيگير بيگير را تأوده،

   ايتأ چن رۊز سرا دئه، هني ايرۊزده گيره، بدجۊرم گيره، يؤکؤ سرا دئه،

   ايوار ايوارم گيره گيره سر . . .

_ خأب بره خأب، أيأ درمانگايه، ماتؤرسوار ؤ نيرويˇ اينتظامي-يم به أمان ربتي نأره

_ مرأ فأني، اۊيأ صداسيما نييه مگه؟

_ نه بره، درمانگايه، درمانگا، تلفنˇ نؤمرهˈ ايشتوائي بيگيفتي

_ آئۊ، بخشي مرا

_ بسلامت

ايتا کـۊچي دانه داستانˇ خأندني

^{گيدي، سلطان مأمۊدˇ کاخˇ درˇ پيش، اۊنˇ أپالي اۊپالي، هرتأ ايتا گدا نيشته بۊ}

^{ايتا گدا، أنقذر خاشواليس ؤ دؤره قاب چين بۊ}

^{هرکه أمؤيي اۊنˇ خاش واليسي-يأ کـۊدي ايچي فاگيفتي}

^{أسا خأستي امير ببه، شا ببه، وزير ببه، هرکي بؤبؤسته بي}

^{ايتا گدايم بۊ تام بزه، هيزره گب نزه-ئي}

^{مألۊمˇ کؤيتأ درآمد ويشتره !}

^{ايوار ايوارم أنا ايشتنب دأئي:}

^{خاک بتي سر، زوانأ خۊدا ترأ چی ره فأدأ کي}

^{فأدأ تکام بدي گب بزني ايچي فأگيري دئه}

^{هتؤ لالˇ پتي-يانˇ مأنستن أيأ نيشته ئي چي ببه؟}

^{سؤب تا هسا خألي ئي شائي کار بۊکۊده داري!}

^{ناقلن شايأ بيده-ئي ايپچه زوان فۊکۊن ايچي فأگيري!}

^{اۊن گؤفتي:}

^{خؤرۊم کار اۊنˇ کي خۊدا جۊر باوره، سلطان مأمۊد کي خره؟}

^{رۊزان هتؤ شب بؤستي ؤ أنˇ گب هن بۊ:}

^{خؤرۊم کار اۊنˇ کي خۊدا جۊر باوره، سلطان مأمۊد کي خره؟}

^{ايتا چن وخت أ ماجرا جا دٚوارسته، تا فارٚسانه-ئيد سلطان مأمۊدأ کي:}

^{أ دۊتا گدايأ بيده-ئي تي کاخˇ درˇ سر نيشته ئيد؟}

^{بۊگفت: آها بيده دأرم}

^{ايتا هيزره گب نزنه، اۊيدأنه هتـؤ تا أمرأ دينه بينا کـۊنه؛}

^{اعلاحضرتا، شايه شائان، نأنم فلان، بيسار . . .}

^{أسا چي بؤبؤسته مگه؟}

^{بۊگؤفتد: هۊني کي تام بزئکه خألي ايچي گه!}

^{سلطان وأورسه: چي گه؟}

^{بۊگؤفتد؛}

^{گه خؤرۊم کار اۊنˇ کي خۊدا جۊر باوره، سلطان مأمۊد کي خره؟}

^{بۊگؤفته: ئه! هسا أنا گم من کي خر ايسٚم !}

^{بۊگؤفت بيشيد ايتا کرکˈ، اۊنˇ کلهˈ بکنيد، اۊنˇ شکمˇ دۊرۊنˈ خالي-يأ کۊنيد}

^{چؤچاق ؤ أجۊر چيزانم بزنيد، باوريد شمهˈ رأ  ... بگم}

^{کرکˈ چاکۊدد باوردد}

^{بزين، ايتا الماسي کي هندˇ جا باورده بۊ، کي اۊنˇ مرا شاستي}

^{ايتا سامانˈ هئن، بنا اۊنˇ شکمˇ دۊرۊن}

^{بۊگؤفت أسا ببريد أنا فأديد اۊ گدائي کي أمي خاش واليسي-يأ کـۊنه}

^{اۊنˇ کارˇ بار خؤب ببه، أيتايأ حالي ببه أمان کي خر ايسيم!}

^{کرکˈ چأکۊدد ببردد هۊ خاش واليسˇ گدا پالـي}

^{ناخبر کي پيشتر، أني ايتأ وزيران شلخت اۊنˇ ره اۊسه کۊده بۊ}

^{اۊنم تا گۊلي چالٚک بۊخۊرده بۊ، سئر بـۊ}

^{کرکˈ کي باوردد فأدأد أنا، جه اۊيا کي دئه جا نأشتي، اۊيتا گدايأ بۊگؤفت؛}

^{ايمرۊ چندر کار بـۊکـۊده دأري؟}

^{بۊگؤفت: سه شائي}

^{بۊگؤفت: تي سه شائي-يأ مرأ، بيا أ کرک تي شين}

^{بۊگؤفت: نه تي جانأ قۊربان، تي شکم سئره، ترا ديل نأيه اۊنا فيشادن}

^{ترسي بۊبۊخۊسته ببه، خأئي قالب بۊکۊني مرأ، نيهينم !} 

^{بۊگؤفت: ئي شائي}

^{بۊگؤفت: بزن مي گردنأ}

^{بۊگؤفت: جهندم، بيا أصن هتؤ تي شين}

^{هتـؤ کي بينا کۊده خۊردن، تا بأمؤ اولي} _لؤقمهˈ بنه خۊ دهن

^{بيده ايچي کرکˇ شکمˇ دۊرۊن برق زنه}

^{ياواشه اۊنأ اۊساد بنا خۊ جيفˇ مئن}

^{بزين واگردس خۊ ريفئقˈ بۊگؤفت:}

^{فأندر بيدين ترا چي گۊمأ، شائد جه فردا دئه أمان کس کسه نيده-ئيم،}

^{أما أن ترا جخترأ نشه:}  

^{خؤرۊم کار اۊنˇ کي خۊدا جۊر باوره، سلطان مأمۊد کي خره؟}

^{أنا بۊگؤفت ؤ جيويزأدأ بۊشؤ}

^{فردا روزه کي سلطان أيه بشه بـۊدۊرۊن، دينه اۊ گدا کي}

^{اۊنˇ ره الماس اۊسه کۊده بۊ نيشته، اۊيتا سرˇ کله پئدا نييه}

_{بۊگؤفت: ئه تخته سر من تي اۊ سرمچهˈبنم، هني أيا ايسأئي کي؟}

^{بۊگؤفت: چي بۊکۊنم سلطان، مي پلاخـۊرانˇ خرجي-يأ وا بيرۊن باورم ده!}

^{بۊگؤفت: تي ريفئق کؤيا ايسا؟}

^{بۊگؤفت: نأنم، ايمرۊ نأمؤ کارˇ سر}

^{بۊگؤفت: ديشب تره غذا اۊسه کۊدم، بـۊخـۊردي؟}

^{بۊگؤفت: محبت بۊکۊديد، شيمي جا پيشتر، وزير مره شلخت اۊسه کۊده بۊ}

^{سئر بۊم فأدأم رۊبرۊئي بـۊخـۊرده}

^{سلطان مأمۊدا گي، کارد بزه بي خۊن نأمؤئي}

^{بۊگؤفت: أنأ دوديد باوريد کاخˇ دۊرۊن . . . باوردد . . .}

^{بۊگؤفت: دوديد أنأ به فلک، من گم تـۊنم بـۊگـۊ . . .}

^{بـۊگـۊ: خـؤرۊم کار اۊنˇ کي خۊدا جۊر باوره، سلطان مأمۊد کي خره؟}

^{بيچاره ترسه-ئي نۊگؤفتي}

^{بۊگؤفت: نيگي گم ترأ فلکˈ کۊند}

^{اۊ بدبختم بينا کۊد سلطانˇ مرا گؤفتن؛}

^{سلطان بـۊگـۊ، گدا بـۊگـۊ، سلطان بـۊگـۊ، گدا بـۊگـۊ:} 

^{خـؤرۊم کار اۊنˇ کي خۊدا جۊر باوره، سلطان مأمۊد کي خره؟}

ادبیات گیلکی (روزنامه جنگل)

 

روزنامه جنگل 
 شماره سوم _ سه شنبه ششم شهر رمضان المبارک 1335 ه.ق (5 تیر 1296 ه.خ _ 26 ژوئن 1917 م)
-------------------------------------------------------------------------

مکتوب وارده 

حضور محترم جناب آقای مدیر جریدۀ فریدۀ جنگل دامت بقایه، با کمال افتخار مصادعت می دهد در موقع مسافرت خود به

لاهیجان و لنگرود لازم دانستم فی الجمله تحقیقاتی که از شرح اوضاع آن صفحات به عمل آورده ام محض اطلاع هموطنان

به عرض رسانیده تا خاطر عموم مستحضر گردد.

احوالات لاهیجان روی هم رفته تأسف آمیز است چه که بدبختانه هر کس در امورات فعال مایشاء و هر اداره بدون رعایت

قوانین جاریه به خودسری و خارج از وظیفه عمل می نمایند. امجدالسلطان (ناخوانا) که از بدو (ناخوانا) گری خود خون تمام

مردم بیچارۀ لاهیجان را در شیشه کرده و تقریباً مبلغ خطیری گوش مردم را بریده و اینک هم دست از گریبان مردم نمی کشد

و به قسم دیگر برای مردم بیچارۀ آنجا کلاه دوزی می نماید.

نکته ای که قابل توجه است همانا مسئله انتخابات می باشد. البته لازم به شرح نیست که در این دورۀ چهارم تقنینه حیات و

ممات ما ملت ایران فقط بسته به وکلا و نمایندگانی است که تعیین می نماییم. اگر چشم و گوش خود را باز نموده گول

طراران و عوامفریبان را نخوریم ممکن است موفق به همین نمایندگان صادق صحیح العمل لایق شده، تا از برکت وجود آنان

بتوانیم حیات خود را محفوظ و برقرار بداریم. متأسفانه در لاهیجان به هیچوجه مراعات این نکته نشده که سهل است هر

شخص نالایقی به خیالات واهی و خام خود درصدد فراهم و جمع نمودن پارتی و دسته بندی است که شاید کرسی پارلمان که

یگانه آمال و آرزوی ایرانیان است اشغال و باز هم گلوی ما ملت مظلوم را به چنگال خود فشرده و به چاپلوسی از این و آن و

اخذ رشوه و پر کردن جیب خود خط محو بر استقلال و قومیت ما ایرانیان بکشند، غافل از اینکه غیر از ادوار سابقه و

خدمتگزاران این آب و خاک به خوبی از دسته بندی و آنتریک آنان مستحضر و به فرض اینکه به دسته بندی اکثریت را

نایل شوند، فداییان واقعی حتی الامکان نخواهند گذاشت که به مقصود نامشروع خود برسند.

این بنده که یکی از خاکپایان فداییان وطن به شمار می رود به وسیلۀ آن جریدۀ آزاد و زبان ملت با یک صدای رسا فریاد

می زنم که ای ملت لاهیجان گول و فریب این طراران و پاچه درمالان را نخورده و بیش از این لگد به بخت و سعادت خود

و مملکت نزنید و نیز به آقایانی که داوطلب این شغل اند و به هیچ وجه لیاقت این مقام را ندارند اخطار می شود که بی جهت

رنج خود و زحمت دیگران را نخواهند که به مقصود نایل نخواهند شد و جز پشیمانی سودی نخواهند برد.

در خاتمه، توجه حکومت لاهیجان را به این موضوع جلب و از حسن وطن دوستی ایشان که در مدت مسافرت خود تحقیق شده

متوقعم که از اقدامات نامشروع و خودپسندانۀ بعضی از آقایان و اهالی آن سامان جداً جلوگیری نمایید.

ا. ق. م

-----------------------------------------------------------

جنگل
چون راجع به امر انتخاب است با کمال میل درج شد، مخصوصاً ما مشتاقیم که در این دورۀ انتخاب، وکلای گیلان ننگ

عالم بشریت و اسباب افتضاح گیلانی ها نباشند.

 

لایه جدید...

لایه جدید...

ادبیات گیلکی(گلستان سعدی)

_^***

 _{^{سعدي گۊلستان}}

_{^{اولي بخش}}

_{^{شائانˇ کردˇکار}}

_^نٚقٚل

_^*****

_{^{خۊراسانˇ ايتا شائان، مأمۊدˇ سبکتکينˈ، ايجۊر بخاب دينه کي}}

_{^{اۊنˇ جانˇ گۊشتˇ ذره، خاکˇ مانستن، فؤبؤسته بۊ}}

_{^{جغرزˇ اۊنˇ چۊمان، کي چومˇ کاسه ميان گردستي ؤ أرا اۊرأئا فأندرستي.}}

_{^{هممتا أ خابˇ معني جا بمانستد، جغرزˇ ايتا درويش کي اۊنˇ معني-يأ دأنستي ؤ بوگوفته:}}

_{^{اۊن هني غۊرصه خۊردأن دره کي اۊنˇ شائي، أيتا اۊيتا دس دره.}}

_{^{أنقده پيله پيله آدمان، بگيلˈ کۊدد   /   کي اۊشانˇ صفت نيشان زيمينˇ سر نمانسته}} 

_{^{اۊشانأ گيلˇ جير کي بنائيدي   /   خاک ايتأ کاري بۊکۊد کي اۊشانˇ خاشم نمانست}}

           _{^{هنی انۊشيروانˇ نامأ به خؤبي برٚد   /   هرچن کي خئلي ساله بمرده دأره}}

_{^{ايتا خؤرۊمˇ کار بۊکۊن ؤ تي زيويشˇ قدرأ بدان   /   قبلˇ اۊنکي زهار بۊکۊند، فلانکس بمرده}}

ايتا کـۊچي دانه داستانˇ خأندني

چرچيل ؤ فلمينگ

  ***

فلمينگ، ايتا فقيرˇ کشاورزˇ ايسکاتلندي بۊ. ايرۊز، سابقˇ مأنستن، کرأ خۊ زنˇ زاکˇ ره زأمت کشئن دۊبۊ کي، خانه اۊشنتر ايتا ايجگره صدا ايشناوه. اي نفر دکفته بۊ سلˇ مييان، هأى داد کۊدي ؤ ياور خأستي. خۊ داز ؤ خاليکˈ نیهه زيمين ؤ دؤوه سلˇ ور. ايتا کۊچي زاکأ دينه کي تا کمربیجیر، دکفته دأره لجنˇ دۊرۊن.

سفيان بۊکۊده؛ داد کۊنه ؤ بيرۊن أمؤنˇ ره چکˇپر زئن دره. فلمينگ اۊنأ، جه ايتأ ياواشه مۊردني کي آدمˇ ديلأ ريش کۊنه نجات ديهه. فردائي أشانˇ صارا دۊرۊن، ايتا تفريحي أراده ايسه.

ايتا پيله گٚلˇ مردأى، ايتا قشنگˇ ليباسˇ مرأ، أراده جا بيجير بامؤ، صفت نيشان بدا ؤ بۊگؤفته: اۊ زاکˇ پئره کي فلمينگ، اۊنا سلˇ جا نجات بدا.

مرداى بۊگؤفته: «شۊمان مي زاکˇ جانا نجات بدائيدي، خائم شيمي جا تشکر بۊکۊنم ؤ شيمي محبتأ جبران بۊکۊنم». فلمينگ اۊنˇ کادؤيأ فينگيفت ؤ اۊنأ بۊگؤفت: «من نتانم أ کاري کي بۊکۊدمˇ ره، ايچي فاگيرم».

دۊرۊس هۊ ساعته، فلمينگˇ زاکˇ سرˇ کلله خانه درˇ جۊلؤب پئدا به. 

مرداى وأورسه: «اۊن شيمي زاکه؟» فلمينگ خۊ غبغبأ باد تاوده، گه آها مي زاکه. مرداى بۊگؤفت: خأيم ايتأ مامله پيشنهاد بۊکۊنم، اگه وهلي مؤقعيتˇ درز خأندنˈ تي زاکˇ ره جۊرا کۊنم، مي پسرم خؤشحالأ به.

_{أ زاى اگه خۊ پئرˇ مانستن ببه، حؤکمن ايجۊر پيشرفت کۊنه کي أمان دۊتا، اۊنأ ايفتخار کۊنيمي. فلمينگˇ زاى، بئترين مدرسهˈن شه ؤ هۊ وختˇ سر، سنت مري بيمارستانˇ پزشکي مدرسه جا^، کي لندنˇ دۊرۊن نها بۊ، خۊ مدرکأ فاگيره.} 

سر ألکساندر فلمینگ کي پینی سیلینˈ بیافته بۊ، ايجۊر پيشرفت بۊکۊد کي أنˇ نام، دۊنيا ميان ديپيچسته. چن سالˇ پسي، اۊ پيله گٚلˇ زأى، کي سلˇ جا نجات بيافته بۊ، أى-وار ناخؤش آوال به ؤ سینه پالۊ کۊنه.

أى دفأ چي أنˇ جانأ نجات بدا؟

پيني سيلين!

***

اۊ پيله گٚلˇ مرداکˇ نام بۊ لؤرد راندؤلف چرچيل، اۊنˇ زاکم کي سل ؤ

سينه پالۊ جا نجات بيافته بۊ، سئر وينستؤن چرچيل بۊ.

ادبیات گیلکی(کتاب آهنگهای محلی گیلان)

ایران رو به تجدد می رود.

این تجدد در همه طبقات مردم به خوبی مشاهده می شود، رفته رفته افکار عوض شده و روش دیرین تغییر می کند و آن چه قدیمی است منسوخ و متروک می گردد.

تنها چیزی که در این تغییرات، مایه ی تأسف است، فراموش شدن و از بین رفتن دسته ای از افسانه ها، قصه ها، پندارها و ترانه های ملی است که از پیشینیان به یادگار مانده و تنها در سینه ها محفوظ است، زیرا تا کنون این گونه تراوش های ملی را کوچک شمرده و علاوه بر این که در گردآوری آن نکوشیده اند، بلکه آنها را زیادی دانسته و فراموش شدنش را مایل بوده اند.

(صادق هدایت، فرهنگ عامیانه مردم ایران)

* * *

نغمه های محلی، یکی از ارکان موسیقی هر سرزمین است. نماینده ی روح ملت، نشأت گرفته از مردم است. به گفته صادق هدایت، ترانه های عامیانه هنر کاملی است که شرایط کلی هنر را می توان در آنها جست و آنها سرچشمه ی بکری، مخصوصاً برای تصنیف های موسیقی هستند.

از نخستین دوره ضبط های فارسی در تهران در سال 1284 شمسی، قطعاتی با عنوان «گیلکی» در نظام موسیقی دستگاهی ایران دیده می شود که در دوره های بعد نیز استمرار داشته است.

استاد ابوالحسن صبا، در سال 1306 شمسی، از طرف استاد علی نقی وزیری مأمور شد تا در رشت مدرسه ای مخصوص موسیقی تأسیس کند. وی نزدیک به دو سال در رشت اقامت داشت.

در طول این دو سال علاوه بر تدریس موسیقی به روستاها و کوهپایه های اطراف رشت می رفت و به جمع آوری آهنگ ها و نغمه های محلی می پرداخت که مشهورترین آنها، قطعه ی «زرد ملیجه» می باشد.

توجه سازمان یافته به گردآوری نغمه های محلی از دهه 1320 شمسی آغاز شد.

در بین صفحه های سنگی ضبط شده در این دهه قطعات متعدد گیلکی ضبط می شود که بیشترین آنها توسط «احمد عاشورپور» اجرا شده اند.

نتیجه جمع آوری نغمه های محلی گیلکی توسط «لطف الله مبشری» در سال 1338 شمسی به وسیله ی صداخانه ی ملی منتشر می شود.

این اثر منبع با ارزشی است که شاید مورد نیاز اغلب اهل موسیقی باشد.

* * *

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20
21
22
23
24
25
26
27
28
29

منبع عکس ها: www.oirvm.com

ادبیات گیلکی (گلستان سعدی)

***

سعدي گۊلستان

بخشˇ اول

شائانˇ کردˇکار

نٚقٚل

 

*****

 

بیشناوستم ایتا شا، دۊستـۊر بدأبۊ ایتا أسیرأ بۊکۊشٚد

 

بیچاره-يم کي بیده أتؤيه، بيناکـۊد شايأ زاغ دأن

قدیمی-يانˇ قؤلي:

 

هرکي مرگʹ خۊ نيزیکی بیدینه، هرچي أنˇ دیل دبه، به زوان أوره

اۊ زمات کي دئه راىˇ گۊرۊز نمانه  /  ناچاري آدم دس به شمشیر بره

شا وأورسه اۊن چي گه ؛

 

ایتا وزیر کي خؤرۊم زاى بۊ بۊگؤفته أى شا، اۊن گه :

اۊشاني کي زرخˈ بؤستن̌  مؤقه خۊشانأ دأرٚد ؤ مۊردۊمˇ تخصيرˇ جا  

 

دٚوارد، خۊدأ اۊشانأ دۊس دأره

شا دیل به رحم أیه ؤ اۊنˇ کۊشتنˇ جا دٚواره

 

اۊیتأ وزیر کي أنˇ أمرأ چپ بۊ به گب أیه ؤ گه:  

 

شا وزیران، نوأ اۊنا دۊرؤ بگد

 

اۊن شایأ زاغ بدأ ؤ بد ؤ بیرا بۊگؤفت. 

 

شا أ گبˇ جا ناراحتأ به ؤ گه:

 

اۊنˇ دۊرؤ مرا ویشتر خۊش بامؤ تا تي راس

 

اۊن خیرخأیی جا دۊرؤ بۊگؤفته، أمما تـۊ بدخأیی وأسي راس بۊگؤفتي

عاقلان بۊگؤفته دأرد

دۊرؤیي کي باعث باني-يه خیر ببه جه راستي کي خیر ندأره بئتره 

هرکي شا اۊنˇ گبا گۊش کۊنه  /  حیفˇ کي بخؤبی گب نزنه

فرئدۊنˇ هرّه سخفˇ سر بينيويشته بۊ

برأره أ دۊنیا هيککسˇ ره نمأنه  /  فقد خۊدایأ دیل دٚوٚد

 

أ دۊنيا ؤ مالˇ دۊنیايأ پۊشتأکۊن  /  کي پۊر تي مأنستنʹ بال بزه، بازۊن ببرده

 

مردنˇ وخت کي بخأيه فأرسه  /  چي تختˇ سر بئسي چي خاکˇ سر، وا بيشي   

 

متن فارسی

ایتأ کـۊچي دانه داستان ̌ خأندنی

کلمهˈنˇ زۊر  

-------------------

ايرۊز چن تا گؤزکأ جنگلˇ ميئن شؤن ديبيد کي ناخبر،

دۊتا جه اۊشان دکٚفٚد ايتا پيله چاله ميئن.

باقي گؤزکائأن چاله دؤر جمأ بد ؤ وختي ديند چاله خئلي جۊلفه اۊ دۊتايأ گده:

" دئه کاري نشأ کۊدن، شۊمان ميريدي".

اۊ دۊتأ گؤزکأ محل ننيد ؤ خۊشانˇ تۊمامˇ زۊرأ زنيد کي چاله جا بيرۊن بائد.

باقي گؤزکأئانم هاى گؤفتيد زۊر نوأ زئنيد نتأنيد بيرۊن آمؤن هسايه کي بيميريد.

آخربسر اۊشانˇ گبانˇ جا ايتأ اۊ گؤزکأئان خؤرأ دباخت ؤ دکفت چاله دۊرۊن بمرد.

أمما اۊيتأ گؤزکأ خۊ تۊمامˇ زۊرˇ أمرأ سعي کۊدي چاله جا بأيه بيرۊن.

هرچي اۊشان داد زئيد بيخۊدي زۊر نوا زئن فائده نأره اۊن ويشتر سعي کۊدي.

تا اينکي بيلاخره چاله جا بيرۊن أيه.

وختي بيرۊن بأمؤ اۊشان کي بيرۊن ايسا بۊدˈ خۊشکاچه، تعجبˇ أمرأ وأورسد:

" تۊ اصن ايشناوستي أمان چي گؤفتيم؟ ".

تازه فأمد کي اۊنˇ گۊشان أصن نيشناوستي.

واقيئت اۊن فک کۊدي اۊشان کرأ اۊنأ تشويق کۊدأن درٚد.

خورشید گاره ( گهوارۀ خورشید )

خورشید گاره

گهواره خورشید


گب داشتي دیل پریشب، ما ؤ ستاره أمرأ  . . .  اۊ أ بخأنده تا سؤب، خورشیدˇ گاره أمرأ

دلم چند شب پیش با ماه و ستاره هم صحبت بود و با گهواره خورشید تا سحر لالایی خواند

کۊ لچّه سر دتابست، آفتابˇ نقره-ئي رنگ  . . .  حال ؤ هوایي داشتي، خۊ اۊ شراره أمرأ

آفتاب با رنگ نقره ایش بر بلندای کوه تابید چه حال و هوایی داشت تابش شراره هایش

هاپیله زئنˇ أمرأ، أشکأ گۊمأ کۊدي چۊم . . . حیرانأ بؤسته بۊ دیل، خۊ سینه پاره أمرأ

چشم با پلک زدن اشک ها را گم می کرد و دل با سینه پاره پاره اش حیران شده بود

سر در سماعˇ خۊ یار، پا کؤبسي زمینأ . . . پنجه دیلا دۊبۊ گب، گؤفتي دیاره أمرأ

حیران سماع معشوقش پا بر زمین می کوبید و حتی دلِ انگشتانش پر از حرف بود که با دایره در میان می گذاشت

ماهۊر ؤ شۊر ؤ گیلک، تارˇ گب ؤ مي گب بۊ . . . دیل بي زباني أمرأ، دستم ایشاره أمرأ

آوازهای ماهور و شور و گیلک حرف تار و حرف من بود که دل با بی زبانی و دست با اشاره می گفتند

دریایˇ عشقˇ مئن دیل، هأى غۊطه غۊطه خۊردي . . . تا غرقأ بؤ واسؤخته، خۊ آه ؤ ناله أمرأ

در دریای عشق دل هی غوطه غوطه می خورد تا اینکه غرق شد و در آه و ناله هایش سوخت

در مؤلاخانه-یه عشق، پیري بۊگؤفته «خاجه» . . . عشقه أ پاره خرقأ، کؤنه قداره أمرأ

در مکتب خانه عشق پیری گفت ای خواجه این خرقه پاره و کاسه کهنه را عشق است  

نام کتاب : ول بیگیفته رادوار نویسنده : حجت خواجه میری برگردان : محمد پرحلم ناشر : فرهنگ ایلیا