أگه دينبه چي؟

 

أگه قبرˇ جأ به ئي جيگأ دري دينبه چي؟

يأ کي تۊمأنأبؤ پس, مأشري دينبه چي؟

گيرم کي در نهأ يؤ دسگيره-يم دأره-يأ

اۊ چٚوٚرˇ زيمينˇ مئن, هيکس دينبه چي؟

کفني مرأ فأکش فأکش گيلˇ جأ ويريزم ؤ مي حققأ بخأيم

اۊ دأدٚگأ دبيرˇ دس, دفتري دينبه چي؟

شيرأزˇ أصلˇ دوأيأ بدأمأ جه دس

أگه ايتأ گيرأتر خۊمي دينبه چي؟

أجۊر کي هممه-چي نأجه-أ مي ديل بنأمأ أيأ

أگه هيتتأ گۊنأ ره, کيفري دينبه چي؟

ببرده کيسه أ کلأچ ملأچ بأزي دۊرۊن

اۊ دئقه مييأن أگه دأوري دينبه چي؟

 

أيأ گۊش بۊکۊنيد

أگه دينبه چي؟

بۊشؤم (برگردان ترانۀ رفتم)

 

 

بۊشؤم   بۊشؤم
بۊشؤمأ کۊلبأر دوستم من	تي مرأيم هر جيگأيم من
مأنه-يأ مي أ آوأز, تي عشقˇ جأ هميشک	تي يأدˇ مرأ زيوم, تي تۊقأ مي بهأنه-يأ
گأگلف مي خأنه رؤخ بۊکۊن هأتؤ تأزه مأ	کي فوه گۊل تي ديمأ, مي خۊمه مئنأ
بۊشؤمأ کۊلبأر دوستم من	تي مرأيم هر جيگأيم من
بيشتأوستي-بي مي آه	فأرسه-بي مي أ فۊچۊرده حأل
هئيمي تي اۊ نأزأ	تۊ بکشه-بي مي أ نأزأ
بۊخۊدأ کي مي چۊمˇ جأ تۊ, نيشي-يأ	تي ورأ بشمأ مي ورأ نيشي-يأ
بۊشؤمأ کۊلبأر دوستم من	تي مرأيم هر جيگأيم من
أگه مي نأجه-أن جۊرأ به, چي به-يأ؟	أ تأسييأني-أن دۊرأ به, چي به-يأ؟
بۊخۊدأ کس مي حألˇ جأ وأخب نؤبؤ	کي جه غرز غم, شؤنˇ جأ مي سأم نؤبؤ
نيشي-يأ تۊ مي چۊمأنˇ جأ هلمأله	کي جه غرز تۊ مي چۊمˇ ور نيدينمه
بۊشؤمأ کۊلبأر دوستم من	تي مرأيم هر جيگأيم من
بۊشؤم   بۊشؤم   بۊشؤم   بۊشؤم   ايتأ چألشم بنأم هرکي تأنه ايجرأ بۊکۊنه چي خألي خأندن يأ سأزˇ مرأ أگه کسي أ چألشˇ دۊرۊن شرکت بۊکۊده هأ پؤستˇ جير نهم

جوأني أمي شين کؤنأ؟

نأم سييأيي کي مردۊمˇ آفتˇ جأن ايسي	تۊنم شي, تۊنم شي کسأنˇ دۊمبأله پسي
أگه هيأتˇ جأ وأورسه پلأپچ ترأ	بۊگۊ محرم أمي هأ صوب تأ ظؤره-يأ
محرم هأ بيگيل دۊخۊفته-نأ, وطن	محرم هأ هأچينه حقسأيأنأ, وطن
أجۊر گؤرخؤله شبأن کي مردۊم أسيريدي	اۊنˇ مئن صد تأ شأمˇ غريبأن أويريدي
هأنقده آدمي کي هر رۊز بۊکۊشته بيدي	وأکۊده کۊري کي بني هأشمˇ جغلأنيدي
اؤهؤى کفتألٚى کي خرأنˇ مأنستن ايسي	تۊنم شي, تۊنم شي کسأنˇ دۊمبأله پسي
أ غۊرصه کي بشکنه هأى ميلتˇ پۊشتأ ددأر	نيشينه تي اۊ چأنˇ پسأ, کؤلأنه, هأايوأر
هأتؤ تۊندأگيفته وؤرأثٚى بي صٚبٚر	بأييم ايتأ ايتأ تي اۊ قبرˇ سر
وأورسيم کؤنأ تي دۊنکۊشسته وأبرأزئنأ؟	کؤنأ اۊ سکي کي ديميشته أ بختˇ مئنأ؟
کي گۊش بۊکۊن کي بأمؤج تۊ اؤهؤى کفتألٚى	چي ببردي گيلˇ مئن, جه اۊ خأل ؤ ولگٚى؟
کۊنأ تي مينيندي گۊرگۊنۊسأن کؤنأ؟	هۊ تۊشکأني کي هأ چأکأ پۊرأ کۊنأ؟
هۊ گيل گيلأنˇ چلکˇ پئرهأنأن	ندأني-يأ تأ مرگ جأنگي بۊخۊرده درأن
کي تييأن ؤ کترأ ؤ فيللي مرأ	ترأ بأل زنيدي خأش وأليسي مرأ
کؤنأ اۊ پيله کيش ؤ مأت کۊنˇ چأترٚى؟	کؤنأ اۊ هلمأله تۊمأنأ نؤبؤستنٚى؟
تۊنم شي, أمي أ تۊشکˇ جيجأ	هأ رأفأ دريم, أمأن همه-تأ
هأتؤ تۊندأگيفته وؤرأثٚى بي صٚبٚر	بأييم ايتأ ايتأ تي اۊ قبرˇ سر
وأورسيم ترأ, زيويشٚى أمي شين کؤنأ؟	اؤهؤى کفتألٚى, جوأني أمي شين کؤنأ؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

أيأ گۊش بۊکۊنيد

دوأره (برگردان گيلکي شعر هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد)

هم مرگ شيمي سأمأن نى دوأره	هم شيمي کرچˇ خأنده دؤرأن نى دوأره
أ بۊک بأرده کۊرˇ قۊقۊ کي کۊنه لأ همه چئه	شيمي خأصˇ بختˇ رۊزأنˇ سرأن نى دوأره
پئيزˇ فک بأرده بيجˇ بأد نأخبره	شيمي بأغ ؤ بۊلأغأن نى دوأره
أجلˇ آب کي اۊشکۊفه ايرۊز رعيت ۊ شأ	شيمي حلق ؤ زوأنأن نى دوأره
أى شيمي تئغ هأتؤ نيزه مأنستن ظؤلمه درأز	شيمي سرنيزأنˇ تيجئأن نى دوأره
چۊنکي عأديلأنˇ حؤکٚم دۊنيأ مييأن نۊمۊد نۊکۊد	شيمي أ بيجأنˇ ظؤلمأن نى دوأره
أ کؤگأ شيرأنˇ نأره کي بۊشؤ ؤ دوأرست	شيمي أ سکأنˇ لأبأن نى دوأره
اۊني کي أسبˇ رأ تأختي أنˇ نأم أويرأ بؤ	شيمي خرأنˇ سۊمˇ گرد ؤ خأکأن نى دوأره
بأدي کي زمأنه مئن هيزأر هيزأر شمع دۊکۊشست	تترج شيمي چرأغأن نى دوأره
أ کأروأنسرأ مييأن بأمؤد بۊشؤد هيزأر هيزأر	آخربسر شيمي کأروأنأن نى دوأره
أى کرأ گۊلأز دريد شيمي خأصˇ بختˇ طأله-يأ	شيمي اۊ رؤجأنˇ طألأن نى دوأره
أ نؤبه کسأنˇ جأ دکفته نأکسأنˇ دس	شيمي نأکسأنˇ نؤبأن نى دوأره
دۊ رۊزه ويشتر نۊبۊ اۊ همه-تأ کسأنˇ سأم	دۊرۊزˇ پسي شيمي همه-تأنˇ سأمأن نى دوأره
صٚبٚر کۊنيم, صٚبٚر کۊنيم, ظؤلمأنˇ جأ	تأ اي رۊز شيمي وأرؤختنأن نى دوأره
دره بۊ کسأنˇ دس أ تأزه گۊل	أ گۊلٚى شيمي گۊل-ستأن نى دوأره
آبجرس ايسه أ خأنه دأشت ؤ دأرأيي	شيمي آبجرس-آبأن نى دوأره
تۊ کي بسپأردي مألأ ورگأنˇ دس	شيمي گألشأنˇ بيجˇ کأرأن نى دوأره
زيويشˇ سر کي فچمسته-يه لأتوأري پيش	شيمي پينتئأنˇ سرأن نى دوأره
شبخأنٚى کي وأگردأن بۊکۊده أنأ زأکأن   أيأ بيشتأويد	خأيه کي اۊنˇ دۊعأدأنه شيمي زوأنأن نى دوأره

عرفأنˇ زمأني ره

 

 

#عرفأنˇ زمأني ره

 

گيلأن جأن

گۊشأ دن مي أ گبأ

تي مرأ گب دأرمه

تي بۊگؤفتأنأ کرأ

يأد أرمه

 

کي بيده وختي گيلأن جأن

خۊ اؤخأنأ سرأ ده

أنˇ نتأج

دئر اۊنأ آوجأ ده؟!

 

کي بيده

وختي تي چۊم أرسۊ دبه

تي ايتأ شيرˇ زأکأن

زنأکأن يأ مردأکأن

أمي رئکأن أمي کؤرأن

زۊد خؤرأ جيگأ بده؟!

 

جخترأ نۊشؤ

هأنده يأده أمرأ

وختي تي کشه ديبيم

کۊچيکأني

أمي گۊشˇ کۊن

گۊمگۊمه کۊدي:

ترأ من پيله-أ کۊنم

ايرأنˇ غمأ خۊري؟

 

نۊکۊنه اي وخت ته ره

شئطأنأ بي

هأچينه هيچي وأسي

مي گبأ جخترأ دي

 

جأنˇ گيلأن

حسۊدأنˇ چۊم کۊر

شئطأنˇ گۊشˇ ذرئم کر

کرأ شأل زئن دريد

ويري تي شيرأنأ فأندر

 

جأنˇ گيلأن

جأنأ قۊربأن

وألأنه دأريم أمي گۊشˇ ورأ

همه تي خؤرمˇ گبأن:

 

نترسˇ زأى شۊمأنيد

دم به تۊييد

شۊمأنيد کي ايرأنˇ آبٚرۊييد

 

 

1596 شمبه أريه مأ 30

شنبه 14 آبان 1401

 

أيأ بيشتأويد

#عرفأنˇ زمأني ره

 

ویریز

 

 

نأله وسته, زهأر وأستي زئن

دوسته گۊشأ ددأر وأستي زئن

 

اؤرگأنيم صدأيأ ويريزيم

نأجه سخفأ جدأر وأستي زئن

 

أسأ کي مأر فۊچۊرده پئر تأم بزه

گيلکˇ نتأجأ به کأر وأستي زئن

 

أمأن گيلکيم, نيئيم اۊ کس کي

اۊنˇ غيرتأ به آب وأستي زئن

 

ايرأنˇ زيويستنه, غنيمأنأ

فردأ نأ, ايمرۊ به دأر وأستي زئن

 

ويريز, #زنأى-زيويش-آزأتي ره

أنˇ تأريخأ, مۊردأل وأستي زئن

 

 

 

ويريز 

فردأ ره

فردأ ره

أ نأجه مرأ

کي هرتأ کۊلکأپيس

بۊلبۊلˇ جأيأ نيگيره

تأ

اۊرۊشوأره مؤقه

اۊنم

خۊ صدأيأ

اؤرگأنه

 

 

زنأى زيويش آزأتي

 

شبخأن

 

چرا بهتره نؤرۊزبل در کوه (جؤرأ) برگزار بشه؟»

^{در تکمیل بحث «چرا بهتره نؤرۊزبل در کوه (جؤرأ) برگزار بشه؟»}

^{به نظرم چند نکته می‌تونه مفید باشه:}

 

^{شاید همۀ کسانی که به جستجویند تا بدانند از کجا آمده‌اند، چرا آمده‌اند، و به کجا خواهند رفت، غمِ درکِ معانیِ پنهانِ هر چیز را به دل دارند، و نیک می‌دانند هرشیء، و هیچ واقعه‌ای اتفاقی و بدون زمینۀ معنایی، هست نشده. در هر تمدن باستانی، در ادیان، آیین‌ها، اساطیر، تاریخ و . . . تنها چیزی که بدون تغییر منتقل شده، همانا تأویل نمادین اشیاء و واقعات است.}

^{نقش نمادها مفهوم بخشیدن به زندگی بشری است. حتی می‌توان اذعان کرد که نمادها زبان مشترک انسان‌ها از دیرترین روزگار تا به امروزند که در پیچ و خم جریان‌های زندگی، با حفظ پیشینۀ قدرتمند خود دچار تغییراتی شده‌اند تا با شرایط زمان و مکان منطبق شوند و کماکان به بقای خود ادامه دهند.}

^{از این‌روی به روایت‌های تقریباً مشابه از معانی آن‌ها در بین ملل مختلف برمی‌خوریم. مفاهیم نمادها در مفاهیم کلی خلاصه می‌شوند که به نوبۀ خود بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین سؤالاتی هستند که تا به امروز ذهن بشر را به چالش کشانده‌اند.}

^{اگرچه انسان امروزی از علم به عنوان ابزار ذهن استفاده می‌کند ولی درنهایت برای درک حقایق زندگی به مفاهیمی عمیق‌تر نیز نیازمند است. شاید تفاوت تعریف انسان دیروز و انسان امروز در اعتقاد انسان دیروز به نمادها و اسطوره‌ها و باورهای مقدس و دخالت مستقیم آن‌ها در زندگی آن‌هاست که به زندگی‌شان هدف می‌بخشید و همین احساس که زندگی مفهومی گسترده‌تر دارد باعث می‌شد آن‌ها سرگشتگی انسان امروز را نداشته باشند.}

^{وقتی نیروهای اسرارآمیز موجود در کهن الگوها را دریافت می‌کنیم بسیار مجذوب آن‌ها می‌شویم و شاید دلیل آن به گفتۀ استادان علم روانکاوی در ناخودآگاه جمعی بشر نهفته است و این‌چنین است که هیجانات خاصی که در مواجهه با کهن الگوها و اسطوره‌ها در انسان امروزی برانگیخته می‌شود از اهمیت و تأثیر آن‌ها بر دریافتهای درونی آدمی از دنیای پیرامون خود خبر می‌دهد، دریافتهای ناشناخته و مرموزی که شاید سال‌ها زمان نیاز داشته باشد تا به سطح مکاشفه و شناخت برسد.}

^{چنان‌که برای شناخت یک فرد به مرور دوران‌های زندگی‌اش می‌پردازیم و هر انسانی بدون گذشته مفهوم خود را می‌بازد، برای شناخت نوع بشر و اقوام و فرهنگ‌های مختلف نیز باید از ابزار مناسب آن بهره بگیریم. یکی از این ابزارها، شناخت نمادها و اسطوره‌های فرهنگ‌هاست.}

^{یکی از دغدغه‌های اصلی انسان بدوی هم‌چون انسان امروزی، بقا و زنده ماندن بود. یکی از نمودهای این دغدغه، در توجه مردم باستان به اجرای مراسم و آیین‌های باروری برای رشد گیاهان و باززایش در طبیعت مشاهده می‌شود.}

^{بیشتر جشن‌ها مصادف با کشت یا برداشت محصول انجام می‌شده یا می‌شوند. گیاهان و غلات خدایانی داشتند که حامی آن‌ها بودند یا حتی خودشان ایزدی مهم شمرده می‌شدند. هم‌چنین اجرای آیین‌های باروری، به برگزاری جشن‌هایی منجر شده که در بسیاری از نقاط دنیا نمودی بارز دارند.}

^{موضوع مهم این است که در بیشتر فرهنگ‌ها، اجرای این مراسم و برگزاری این جشن‌ها، جنبۀ شهوانی نداشته بلکه نوعی مراسم باروری به‌شمار می‌آمده است. درواقع این مراسم‌ها تداعی کنندۀ این موضوع هستند که اگر آدمی به اجرای مراسمی بپردازد که توجه آن بر زایش و تولیدمثل باشد، طبیعت و مخصوصاً گیاهان هم تحت تأثیر انسان، به امر تولیدمثل و زایش و بارور شدن تمایل بیشتری نشان می دهند.}

^{اگر هم در بعضی از فرهنگ‌ها و در بعضی از دوران‌ها، این مراسم، با مفهوم شهوت‌رانی شکل گرفته است، شاید به این خاطر باشد که روزهایی از سال (که گاهی مترادف با «پنجیک» هستند) روزهای آشوب و آشفتگی در جهان شمرده می‌شدند و هم‌زمان با آن‌ها، آدمیان نیز به هرج و مرج تمایل نشان می‌دادند.}

^{در کتاب از آستارا تا استارباد جلد اول آمده است:}

^{در نقاط کوهستانی، کوهی عظیم با قله‌ای بلند و نوک‌تیز نظر ساکنان را به خود کشیده و محل متبرک برای ایشان شده است. بر بالای این قلل معمولاً بنایی می‌سازند و نام امام‌زاده بر آن می‌گذارند و نذر و نیاز خود را بدانجا می‌برند. در بعضی از این بقاع هنوز سنن و رسوم هزاران سال پیش گیلان بدون تغییر و تبدیل دیده می‌شود. معمولاً روز زوّارکشی، بازاری محلی در این بقاع برپا می‌شود. فروشندگان متاع خود را از دورترین نقطه بدینجا می‌آورند. خریداران نوترین و بهترین لباس‌ها را می‌پوشند و روی به این نقاط یا قله‌های دورافتاده می‌کنند.}

^{در آن‌جا نه تنها اجناس و کالاهای مورد نیاز زندگی روزمرّه خرید و فروش می‌شود، بلکه بالاترین سرمایۀ آدمیان که عشق و محبت است نیز بازاری گرم و رایج دارد. دختران دم‌بخت با چهره‌های گلگون و قامت‌های رسا، لباس‌های زیبا و رنگارنگ محلی را به تن کرده و از عصر روز پیش به زیارت می‌آیند. پسران نیز سر و صورت می‌آرایند و چموش‌پاتاوه می‌کنند و پیاده یا بر پشت اسب، خود را به امام‌زاده می‌رسانند. گاهی از یک دهکده، در حدود ده بیست نفر پسر و دختر با هم به راه می‌افتند و اگر تاریکی فرا رسد و شب‌هنگام به زیارت امام‌زاده نرسند، بر سر چشمه‌ای یا روی چمنزاری به زیارت یکدیگر می‌رسند.}

^{مقدسی که در سال 375 قمری خود شاهد و ناظر رسمی، همانند آداب کنونی بوده است می‌نویسد: «و لهم اسواق علی ایام الجمعة فی السهل، لکل قریة یوم، فاذا فرغوا انحاز الرجال و النساء الی معزل یتصارعون فیه و رجل جالس معه حبل، کل من غلب عقدله عقده. فادا هوی الرجل امرأة راح معها، فیتلقاه اهلها بالبشر و الترحیب و یتباهون به اذارغب فی کرمهم، فیضیفونه ثلاثه ایام، تم ینادی المنادی بعدها اجتمع معها اسبوعا فی عمارة له بمعزل فیجتمعون و یختطون.»}

^{یعنی (ساکنان دیلم) روزهای جمعه در اراضی هموار ساحلی بازارهایی دارند. در هر دهکده روزی معین، این بازار برپا می‌شود. چون خرید و فروش به پایان رسد، مردان و زنان برای کشتی گیری در گوشه‌ای جمع می‌شوند. مردی در آن‌جا نشسته و طنابی در دست دارد. برای کسی که در کشتی غالب شود، گره‌ای به این طناب می‌زند. اگر مردی زنی را بخواهد با او می‌رود. منسوبان زن این عمل را خوب می‌دانند و با گشاده‌رویی تلقی می‌کنند و اگر به باغ ایشان بروند مباهات و مفاخره می‌کنند. سه روز ایشان را مهمان می‌کنند. پس از آن که یک هفته مرد با زن در عمارتی که در خلوتگاه است گذراند جارچی جار می‌زند، مردم گرد می‌آیند و برای ایشان خانه می‌سازند.}

^{یکی از طوایف ژرمنی که در دامنه‌های آلپ در قسمت آلمان‌نشین سوئیس زندگی می‌کنند نظیر این سنت را دارند و معتقدند که هر کس بالاتر از ارتفاع معینی از این کوه گناهی مرتکب شود، خدای بزرگ او را می‌بخشاید و در نامۀ اعمال از آن یاد نمی‌کند. دختران و پسران، دست در دست خود را، کشان‌کشان به بالای این کوه می‌رسانند و کام دل از یکدیگر می‌گیرند.}

 

^{«چرا بهتره نؤرۊزبل  در کوه (جؤرأ) برگزار بشه؟»}

^{نمادپردازی صعود و بالا رفتن همواره نمایانگر درهم شکستن وضعیتی «راکد و متحجر شده» یا «مسدود و متوقف شده»، باز شدن یک «سقف» به‌طور ناگهانی، امکان غیرمنتظرۀ گذار به یک حالت وجودی دیگر و نهایتاً آزادی در «حرکت» یا به عبارتی دیگر، تغییر دادن وضعیت‌ها و از میان برداشتن یک شیوه یا نظام شرطی شدگی‌هاست.}

^{یکی از ویژگیهای مشخصۀ «دین کیهانی» هم در میان اقوام ابتدایی و هم در میان اقوام شرق نزدیک باستان، ضرورت نابودسازی ادواری جهان از طریق مراسم آیینی است، تا بتوانند آن را از نو بیافرینند و بازسازی کنند. تکرار و بازخوانی سالانۀ (اسطوره) آفرینش گیتی و کیهان‌زایی، تلویحاً حاکی از دوباره فعلیت بخشیدن مشروط به هرج و مرج ازلی آغازین (خائوس) و سیر قهقرایی و بازگشت نمادین جهان به وضعیتی بالقوه (بود و نبود) است.}

^{جهان، فقط چون ادامه داشته و پیش رفته، خسته و پژمرده شده و تازگی و طراوتش، پاکی و خلوصش و آن قدرت خلاقۀ اصلی اولیه‌اش را از دست داده است. آدم نمی‌تواند این جهان را «مرمت» کند باید آن را نیست و نابود کند تا بتواند آن را دوباره بیافریند و از نو بسازد.}

^{کوه‌ها تودۀ انبوه زمین یا سنگ‌هایی هستند که در یک فعالیت آتش‌فشانی بالا آمده‌اند، یعنی زمین محتویات درونی خودش را بیرون ریخته است. فرآیند تفرد یعنی آگاه شدن از واقعیت و نیت و هدف وجودی خود، که مستلزم بالا رفتن از مقاوم‌ترین و سخت‌ترین بخش‌های (روان ما) یعنی این تودۀ زمین است. با بالا رفتن از کوه، به کوه تبدیل می‌شویم. ایگو از این تودۀ مادی که در درون خود می‌یابیم بالا می‌رود. به همین دلیل است که کوه‌ها می‌توانند شاخص «مادر» هم باشند.}

^{عمل تجلی و پدیدار شدن، با خروج و سر برآوردن از آب‌ها بیان می‌شود و تصویر نمونۀ مثالی آفرینش، عبارت است از «جزیره» یا «گل نیلوفری» که از کنار موج‌ها سر بر می‌آورد. از قدیم کوه‌ها جایگاه مادر –ایزد بانوان بوده‌اند و همچون چیزهای مقدس پرستش می‌شده‌اند. کوهنوردی یا صعود از کوه، نماد افزایش آگاهی است.}

^{نمادگرایی کوه چندوجهی است و از طریق ارتفاع و مرکز آن بررسی می‌شود. از آن‌جا که کوه مرتفع، عمودی و قائم است نمادگرایی آن، به آسمان نزدیک می‌شود، و با نمادگرایی ماوراء مشترک است؛ از آن‌جا که کوه مرکز نحله‌های عرفانی و محل اقامت چندین مظهرالله بوده است، با نمادگرایی ظهور مشترک است. بدین ترتیب کوه ملتقای آسمان و زمین، جایگاه خدایان، و غایت عروج بشر است. با نگاه از بالا همچون نوک یک شاقول، مرکز دنیا است، و با نگاهی از پایین، از خط افق، کوه همچون یک خط عمود، محور دنیا است، و در ضمن یک نردبان، یا یک سراشیبی متمایل به یک طرف است.}

^{از سویی کوه مفاهیم استواری، تغییر ناپذیری، و گاه حتی خلوص را متبادر می‌کند. به‌طور کلی کوه هم، مرکز و هم محور دنیا است. کوه جایگاه خدایان است و بالا رفتن از آن چون عروجی است به سوی آسمان، کوه چون وسیله‌ای است برای دخول به جایگاه الوهیت، و چون بازگشتی است به مبدأ.}

 

^پس:

^{بئتره کي أمي نمأدأنأ دأشتدأري بۊکۊنيم ؤ نؤرۊزبل,}

^هۊيأ,

^{يني جؤرأ برگۊزأرأ به.}

 

^{ببه کي فردأ, ايمرۊ جأ بئتر ببه.}

 

 

 

^منابع:

 

5. ^{تعبیر قصه‌های پریان و آنیما و آنیموس در قصه‌های پریان / ماری لوییز فن فرانتس / مهدی سررشته‌داری / مهراندیش}
5. ^{نمادپردازی، امر قدسی و هنرها / میرچا الیاده / مانی صالحی علامه / نیلوفر}
5. ^{فرهنگ نمادها (نگاهی دوباره و افزوده‌ها) / جلد اول / ژان شوالیه-الن گربران / سودابه فضایلی / کتاب‌سرای نیک}
5. ^{فرهنگ نمادها (نگاهی دوباره و افزوده‌ها) / جلد سوم / ژان شوالیه-الن گربران / سودابه فضایلی / کتاب‌سرای نیک}
5. ^{از آستارا تا استارباد / جلد اول / آثار و بناهای گیلان بیه‌پس / منوچهر ستوده / انجمن آثار ملی}

 

برگردان گیلکی شعر «بارون» احمد شاملو

أ شبˇ تأن چي دۊره	أژدمˇ آب چي تۊله
کشتي اۊسه کۊن خۊدأ	بهشتي تشˇ أمرأ
رأشي کۊ کشکشأن کۊ	زؤره کۊ آسٚمأن کۊ
زؤره چراغى سرده	سييأيي-يأنأ گرده
وأگيرأن اۊنأ خۊدأ	رأشي بيدينم جه چأ
بندرˇ رأشي أوير	وأرش أيه جؤر ۊ جير
وأرش أيه شؤرأشؤر	گۊمبز ؤ ممبرˇ جؤر
پيرˇ أچؤپيل مأندگي	نيشته ميلˇ لچگي
أچؤپيلˇ نأز ۊ بلأ	رخشنأ نيگيري مي گبأ
أ تأريکˇ هوأ جأ	أ تنگأمˇ جيگأ جأ
وختي کي وأزأ ديبي	تۊ زؤره-يأ نيده-يي؟
چنقده بلأيي زأکى؟	کؤيأ جأ بأمؤيي زأکى؟
نيديني مي کيشکأ خۊفته	آوأل ندأره جۊخۊفته
جه وس بۊخۊرده غۊره	تب دأره بأينن کۊره؟
أ شؤرأشؤرˇ وأرش	زيمين ۊ هوأ جأن کٚنٚش
تٚکٚسˇ أبرأنˇ لأ	زؤره چي کۊنه أيأ؟
زؤره خأنمى خۊفته	نأنمه کؤيأ جۊخۊفته
وأرش أيه شؤرأشؤر	هأجرئکˇ بأمˇ جؤر
مردˇ ره بؤستأن دره	سۊکۊله تأج نأن دره
هأجرئکˇ نأز ۊ بلأ	رخشنأ نيگيري مي گبأ
حنأ کي نئأن ديبي	تي أبرۊ وأچئن ديبي
تي سأجأنأ وأکۊدي	تي خألأ سييأ چأکۊدي
زؤره نأمؤ تأمشأ؟	بيده-يي نۊکۊني هشأ
زأکى مرأ وأ بده	بيکأرˇ زأکي مگه؟
زأمأيأ أوردأن درد	پردأ اۊسأدأن درد
مي دسأ نيهيد اۊنˇ دس	وأسي درأنأ دٚوٚس
نيديني کي کأر دأرم من؟	آرأم ۊ قرأر نأرم من؟
أ ونگ بزه هوأ لأ	أ کشکˇ وأرشˇ جأ
هي شبي رۊزأ نيبه	زؤره فۊرۊزأ نيبه
وأرش أيه شؤرأشؤر	بي درˇ خأنأنˇ جۊر
چأر تأ بيدأرˇ مردأک	جزئده ديفأرأ تک
بکن وأکن ديفأري	نأ فرشي نأ بۊخأري
مردأکأن سلأم عليکم	أويرأ بؤ زؤره خأنم
نأ أچؤپيل اۊنأ بيده	نأ هأجرˇ مرد نيده
أگه اۊن دئه وأ نگرده	اؤهؤ, اؤهؤ, چي درده
تأ تۊندˇ وأرش فيوه	هلمأله شب صؤب نيبه
مأندي زأکى, هسأيه	تأصؤب هيچي ننأيه
غۊرصه نۊخۊر ديوأنه	کي بيده کي شب بمأنه؟
دتأوه زؤره هأيأن	مردأکأنˇ مۊشتˇ مييأن
دأره گيريدي به دس	أبرأن همه بيد تٚکٚس
صؤبه, سۊکۊله خأنه	خؤرشيد خأنمم دأنه
شب دئه وأسي دوأره	أسأ دئه تأبˇ کأره
به هۊشه خؤرشيد أسأ	وأکۊده خۊ گۊشأ هأسأ
وأرش أيه شؤرأشؤر	گۊمبز ۊ ممبرˇ جؤر
هأجرئکˇ بأمˇ ور	بي درˇ خأنأنˇ سر
أ شبˇ تأن چي دۊره	أژدمˇ آب چي تۊله
رأشي کۊ کشکشأن کۊ	زؤره کۊ آسٚمأن کۊ
سۊکۊله-يه نأز ۊ بلأ	چي ره دودي تي تۊکأ؟
آفتأبأ زۊد وأگيرأن	مي رأشي ۊ رأ مييأن
بندرˇ رأشي أوير   أيأ جأ تأنيد گۊش بۊکۊنيد	وأرش أيه جؤر ۊ جير

فعل مرکب گیلکی

 

 

 

فعل مرکب گيلکى

مسعود پورهادى

 

در ارتباط با فعل مرکب گيلکی که از اسم و فعل، يا صفت و فعل، يا قيد و فعل،

يا جز آن تشکيل می‌شود، عنصر ديگری مابين دو جزء ملاحظه می‌گردد،

که برخی از گويش‌شناسان آن را پيشوند محسوب داشته‌اند.

در اين مقاله نويسنده بر آن است با ذکر دلايل به نقش ساختاری اين عنصر

در ارتباط با جزء غير فعلی به رد نظرات ارائه شده بپردازد.

 

فايل پي دي اف را دانلود کنيد

واژه گیل و معناهای آن

 

واژه گیل و معنای آن

 

عبدالرحمان عمادی

 

فایل پی دی اف را دانلود کنید

ابتدا به ساکن در گیلکی

ابتدا به ساکن در گیلکی

دکتر سیروس شمیسا

 

این که در فارسی رسمی ابتدا به ساکن مُحال است مفصّل و به اثبات رسیده که در این مقالۀ مختصر نمی‌توان بدان پرداخت، اما از اشاره‌ای در این باب ناگزیر است.

 

ابتدا به ساکن چیست؟

ابتدا به ساکن یعنی ترادف دو صامت در آغاز کلمه یا به اصطلاح زبان‌شناسی آمدن گروه صامت در آغاز واژه. در شش نوع طرح هجاهای زبان فارسی^١ هیچ کجا نمی‌بینیم که در آغاز هجا، دو صامت پی در پی آمده باشد بلکه همواره هجا با Cv یا CV آغاز می‌شود.^٢

 

 

هجاهای گیلکی

ظاهرن بین هجاهای گیلکی و فارسی اختلافاتی است و به‌نظر می‌رسد که در آغاز برخی از واژه‌های گیلکی، صامت‌های پی‌درپی وجود داشته باشد یعنی ابتدا به ساکن شروع شوند:

 

برادر  Brar -  گل و لای  čəl-  دست Dəs  -  رشت ^٣Rəšt  -  گردش کردن ^٤gərdəstən  -  مرد ^٥M ərd  -  مردک M ərday  -  مُردن M ərdən  -  من M ən

و غیره. حال آن‌که به اعتبار هجاهای فارسی باید به ترتیب Rašt – Das – čal – Barar و غیره تلفظ شوند. شاید به این دلیل است که فارسی‌زبانان (که ابتدا به ساکن ندارند) به محض شنیدن چنین تلفظ‌هایی متوجۀ غرابت آن شده و گاه کوشش می‌کنند آن را تقلید کرده و به اصطلاح ادای متکلم را درآورند.

ظاهرن این‌گونه تلفظ‌ها در قدیم بیشتر بوده و در سالیان اخیر تحت تأثیر لهجۀ فارسی رو به نقصان گذاشته است، خاصّه این‌که تلفظ گروه صامت سخت‌تر از تلفظ گروه صامت و مصوت است.

چنان‌که اشاره شد در زبان‌های ایرانی پیش از اسلام نیز ابتدا به ساکن وجود داشته است، مثلن در پهلوی ^٦Bradar (برادر) و ^٧Sped (سفید) از لغات معمولی بوده است.

بر طبق کتاب المعجم^٨، ابن دُرستویه فسایی^٩ (ار ولایت فارس) رساله‌ای در جواز ابتدا به ساکن در فارسی نوشته بوده است. البته شمس قیس¹⁰ سخت به او تاخته و سخنان او را بی‌حاصل و دعاوی وی را بی‌طایل خوانده است.

 

 

هجای بدون مصوت

از مشخصات هجا این است که از صامت و مصوت تشکیل شده باشد و مخصوصن در زبان فارسی هجای بدون مصوت نداریم. اما در برخی از مثال‌های ما از قبیل Rəšt – Mən – Dəs – čəl – Mərd مصوتی وجود ندارد.

در مباحث زبان‌شناسی آمده است که در گرامر زبان هند و اروپائی گاهی برخی از صامت‌ها می‌توانند در قُله و مرکز (Center) هجا قرار گیرند و نقش مصوت را بازی کنند ¹¹ به این‌گونه صامت‌ها در اصطلاح Sonant¹² (زنگ‌دار، صدادار) گویند.

سونانت‌ها در حقیقت دو نقش ایفا می‌کنند، جایی صامت و جایی مصوت‌واره هستند. فردینان سوسور ¹³ پدر زبان‌شناسی جدید، در این زمینه مطالعاتی داشته و از جمله صامت‌های غنّه‌ای (Nasal) یعنی نون و میم و روان (Liquid) یعنی را و لام را از این نوع ذکر می‌کند.¹⁴ در واژه فرانسوی Pst¹⁵ که از اصوات است و برای طلبیدن و جلب توجه به کار می‌رود S در حقیقت نقش مصوت را بازی می‌کند.

 

از بین رفتن ابتدا به ساکن در فارسی  

گروه صامت‌های آغازی فارسی میانه از چند طریق در فارسی دری از بین رفته‌اند:

1. افزودن یک مصوت کوتاه¹⁶ به ابتدای گروه

چنان که Sped پهلوی در فارسی دری کهن اسپید esped شده است.¹⁷

 

2. افزودن یک مصوت کوتاه ¹⁸ در میان دو صامت آغازی

چنان‌که Draxt پهلوی در فارسی درخت Daraxt (یا به لهجۀ تهرانی Deraxt) شده است¹⁹.

 

بر طبق تحقیق دکتر علی‌اشرف صادقی²⁰ غالبن «وقتی که نخستین صامت از گروه صامت انسدادی (بستواج) بوده، مصوت واسطه به کار رفته است» یعنی هرگاه نخستین صامت یکی از این هشت حرف: پ، ب، ت، د، ک، گ، ق و همزه باشد که از حبس کامل هوا در مخارج صوت حاصل می‌شوند.

هم‌چنین در ادامۀ بحث می‌نویسد که تنها یک مورد استثنا دیده شده است و آن کلمۀ ابرو است که در فارسی میانه به صورت Bruk به‌کار فته است. توضیح این‌که در این کلمه واج نخستین یعنی «ب» انسدادی است و لذا می‌بایست به وسیلۀ مصوت واسطه، از ابتدا به ساکن بودن کلمه رفع اشکال شود حال آن‌که این مشکل با افزودن مصوت شروعی حل شده است. محقق مزبور در ارتباط با همین موضوع کلمات درم و طرابلس را که به صورت‌های ادرم و اطرابلس نیز ذکر شده‌اند با توضیحاتی نقل می‌کند.

ما نیز در این مورد یک نمونه از گیلکی ذکر می‌کنیم:

در گیلکی Brar و Abərar هر دو به معنی برادر مصطلح است. در این‌جا هم به آغاز گروه صامت _ که نخستین واج آن انسدادی است _ برخلاف قاعدۀ مصوت شروعی افزوده شده است²¹.

اما مثال زیر طبق قاعده است:

در گیلکی Mra و Amra²² هر دو معنی «با» معمول است:

شیمه مرأ بۊشؤ  šimə Mra bušo = با شما رفت و شيمه أمرأ بۊشؤ، باز دقیقن به همان معنی. نویسنده در مقاله خود اشاره می‌کند که زبان‌شناسان در دو شیوۀ از بین رفتن ابتدا به ساکن که در فوق ذکر شد متفق‌اند و سپس یک راه دیگر را که از توجهات خود اوست توضیح می‌دهد:

 

3. حذف صامت اول از گروه صامت‌های آغازی

چنان‌که فسای، سای می‌شود، (در پریسای) و سپرم، پرم می‌شود (در شاه پرم)

این مورد در گیلکی هم هست چنان که گُسی (gosi) کردن فارسی به معنی گسیل کردن در گیلکی اؤسه (ose) کۊدن شده است به معنی فرستادن و اتفاق عربی را تفاق تلفظ کنند.

دو شیوۀ دیگر را من به اعتبار زبان گیلکی ذکر می‌کنم:

 

4. افزودن پیشوند Be به آغاز کلمه (که در لهجه‌های دیگر هم هست)

چنان‌که Mərdan²³ (مُردن) در گیلکی به صورت Bəmərdan هم معمول است و نیز Gərdastan (گردش کردن، دور زدن) را به‌صورت Bəgrdastan هم به‌کار می‌برند.

با تردید می‌گویم شاید این مسئله در فارسی هم قابل مطالعه باشد. بدین معنی که آن «ب» بحث‌انگیز را که تحت عنوان بای تأکید یا زینت بر سر مصادر و صیغۀ امر می‌آید در مواردی از این نوع بپنداریم(؟)

 

5. حذف صامت دوم از گروه آغازی

چنان‌که Griftan پهلوی به معنی گرفتن، در گیلکی به صورت Giftan معمول است و Zdan²⁴ به صورت Zapn و Zen و پدر²⁵ به صورت پئر درآمده است. افتادن در پهلوی Kaftan است، عین همین تلفظ²⁶ و نيز Katan²⁷ (و هم‌چینن هر دو با Be آغازی) در گیلکی مرسوم است²⁸.

 

حرکت بین بین

آیا واقعن در چند مثالی که از لغت گیلکی ذکر کردیم –و یا بعضی از آن‌ها و یا نظایر آن‌ها- ابتدا به ساکن وجود دارد، یا این‌که بین دو صامت، مصوت خاصی آمده است؟ مثلن نوعی مصوت کوتاه²⁹ که بین a و e است و فتحه کوتاه‌تر تلفظ می‌شود و ما آن را با a نشان داده‌ایم³⁰.

متأسفانه علی‌العجاله نمی‌توان در این مورد نظر قاطعی ابراز کرد و شعر گیلکی هم در این مورد راه‌گشا نیست، زیرا یا تحت تأثیر عروض فارسی سروده شده است و یا مشمول قواعد عروض فهلویات است که هنوز به کمک آن نمی‌توان حکم قطعی کرد.

در المعجم در مورد ابن درستویه فسایی آمده است که او هم در بحث از ابتدا به ساکن فی‌الواقع با این مصوت خاص روبرو بوده است و در نتيجۀ عدم توجه به آن دچار اشتباه شده است کلماتی را به عنوان شاهد مثال ابتدا به ساکن ذکر کرده است که عجم «حرکت حرف نخستین آن را میان فتحه و کسره گویند، چنان‌که نه فتحه روشن باشد و نه کسره معیّن، چون فای فغان و دال درم و سین سرای و شین شمار»³¹ و سپس در بحث از همین حرکت میان فتحه و کسره گوید: «و شاید آن را حرکت بین بین خوانند»³²

وجود این حرکت بین بین در گیلکی مسلّم است و در هجای دوم لغت مشهور کردˇخاله kərdəxale به‌خوبی دیده می‌شود. در هجای də نه حرکت فتحه داریم و نه کسره، بلکه مصوتی است که از فتحه کوتاه‌تر و گنگ‌تر تلفظ می‌شود و به قول نویسندۀ آن قسمت از المعجم «حرکت آن روان‌ور بوده»³⁴ در لفظ می‌آرند و مستمع را آن روشن نمی‌شود».

وجود چنین واکه‌هایی که بین دو صدا قرار گرفته‌اند و در تحول زبان به‌صورت یکی از صداها تثبیت می‌شوند³⁶ در مطالعات زبان‌شناسی مربوط به گرامر هند و اروپائی مطرح شده است. سوسور عقیده داشت که در دستگاه صوتی زبان‌های هند و اروپائی چندین نوع a وجود دارد، و مثلن یکی از این aها دارای مشخصاتی است که آن را از انواع دیگر متمایز می‌کند: اولن هیچ قرابتی با e و o ندارد ثانین دارای خاصیت مصوت شدن (Coefficient Sonantique) است، یعنی می‌تواند در قلۀ هجا قرار گیرد و با صامت ترکیب شود و از طرف دیگر در نقش صامت، با مصوت نیز ترکیب شود³⁷.

در کلمات فارسی سیاه و گیاه و پیام و امثالهم که در آوانویسی آن‌ها میان زبان‌شناسان اختلاف است می‌توان وجود چنین مصوت‌هایی را حدس زد. مثلن در یکی از وجوه آوانویسی پیام که Pyam باشد یا باید y را نیم‌مصوت محسوب داشت و یا صامت که در این صورت اخیر با ابتدا به ساکن مواجه می‌شویم و یا می‌توان حدس زد که بین p و y نوعی مصوت خاص بوده است که در برخی از لهجه‌ها به a و در برخی دیگر به e تبدیل شده است و در نتیجه دو تلفظ  payam و peyam به وجود آمده است³⁸.

 

نظر نگارنده

و اما این‌که همین مصوت خاص است که ایجاد شبهه می‌کند و اساسن ابتدا به ساکنی درکار نیست، محل تأمل است. من معتقدم که در گیلکی هم ابتدا به ساکن وجود دارد³⁹ و هم این حرکت بین بین. نیز معتقدم که برخی از کلماتی که ابتدا به ساکن تلفظ می‌شده‌اند در طی زمان دگرگونی پیدا کرده (بر اثر سخت بودن تلفظ گروه صامت آغازی و نفوذ زبان فارسی) و به مرحله‌ای رسیده‌اند که این حرکت بین بین در میان دو صامت آغازی آن‌ها پیدا شده است. در مرحلۀ بعدی، (تحت تأثیر فارسی و تحول زبان) این حرکت بین بین هم گویا و روشن شده و به یکی از مصوت‌ها مبدّل خواهد شد.

 

خاتمه

لازم به تذکر است که گیلکی دارای لهجه‌های متعدد است از قبیل گیلکی بیه‌پیش (لهجۀ ساکنان شرق سفیدرود) و گیلکی بیه‌پس (لهجۀ ساکنان غرب سفیدرود)

نگارنده به علت عدم آشنایی به همۀ این لهجه‌ها، به‌طور کلی فقط لهجۀ مردم رشت را درنظر داشته است وانگهی در این لهجه نیز صاحب تتبع و تحقیق نیست. به این علت و نیز به سبب قلّت معلومات زبان‌شناسی ترجیح داده است که از ذکر شواهد بیشتر و طرح مطالب گسترده‌تر پرهیز کند و به عبارت دیگر هدف او فقط جلب توجه دانشمندان به این مسأله مهم بوده است.

 

دکتر سیروس شمیسا

آبان 1358

 

 

 

منابع:

1. رجوع شود به مبانی زبان‌شناسی _ ابوالحسن نجفی _ دانشگاه آزاد _ اسفند 1358 _ ص45.

      و نیز بدیع و قافیه _ سیروس شمیسا _ وزارت آموزش و پرورش _ مهر 1359 _ ص36.

2. C علامت صامت و v علامت مصوت کوتاه و V علامت مصوت بلند است.

3. ظاهرن در گیلکی گروه صامت می‌تواند بیش از دو صامت باشد. این وضع در برخی از زبان‌های دیگر ایرانی نیز وجود دارد مثلن در فارسی باستان.رک: Old Persian Grammar, Kent, 1961, P. 25 که در آن‌جا گروه سه تایی Xsn را در آغاز برخی از واژه‌ها ذکر می‌کند.
4.  علامت حرکت بین بین است که در این مقاله توضیح داده خواهد شد.
5. و نیز جزء دوم لغت گیله مرد Gilə Mərd
6. رجوع شود به A Concise Pahlavi Dictionary. D.N. Mackenzi, London, 1971. P. 19.
7. همان‌جا _ ص 76  
8. المعجم فی معاییر اشعار العجم _ شمس قیس رازی _ مصّحح مدرّس رضوی _ کتاب‌فروشی تهران _ 1338 _ ص 36
9. از نحات ولغویون معروف (347-258ق) که به عربی آثار متعددی داشت.
10. این قسمت فقط در یکی از نسخ المعجم آمده است و در بقیه نسخ و از جمله در اقدم نسخ (مورخ 739) که عکس آن در اختیار نگارنده است موجود نیست و به اقرب احتمالات الحاقی است.
11. شبیه به مسأله نیم مصوت‌ها (Semi - Vowel)
12. به فرانسه Sonante
13. Ferdinand Saussure متوفی در 1912م
14. ر.ک Problemes de Linguistique general, I, Benveniste, Gallimard, 1966, P. 35
15. به صورت Psitt هم نوشته می‌شود.
16. موسوم به مصوت آغازی یا شروعی: Prothetic – Vowel (به انگليسی) Voyelle Prothetique (به فرانسه) این مسأله به Prithesis معروف است.
17. در گیلکی در ابتدای افعال مصوت بلند هم می‌آید: Išmardən (شمردن)، Iškanən (شکستن).
18. موسوم به مصوت میانی یا واسطه: Glide-Vowel یا Initial glide یا Anaptyctic Vowel (به انگلیسی) و Voyelle anaptyque (به فرانسه)

این مسأله در مطالعات مربوط به زبان‌های هند و اروپائی به قاعدۀ Anaptyxis معروف است.

19. فرار عربی در گیلکی هم به صورت Fərar و هم Firar (با مصوت بلند) تلفظ می‌شود.
20. رک: «از بین رفتن گروه صامت‌های آغازی»-سخن-دورۀ بیستم-شمارۀ6-آبان1349-صص550-543
21. البته می‌توان تردید کرد که در این‌جا «آ» مخفف «آقا» باشد: آبرار=آقابرادر. چنان‌که داداش به معنی برادر به صورت اداش (=آقا داداش) هم به کار می‌رود.

رک: فرهنگ گیلکی-منوچهر ستوده-تهران-نشریۀ انجمن ایران‌شناسی-1332

22. می‌توان شک کرد که تحریف «همراه» فارسی باشد.
23. ریشۀ این کلمه Mər است که با مرد و مرگ مربوط می‌شود.
24. در پهلوی Zadan. ظاهرن ابتدا به ساکن در پهلوی نیز در حال تحوّل بوده است.
25. در پهلوی Pidar
26. لغات مشابه با پهلوی در گیلکی فراوان است.
27. ظاهرن در گروه Ft افتادن F معمول است و در لهجه‌های دیگر هم دیده می‌شود.
28. اگر چشته‌خور را بتوان مأخوذ از چلشته‌خور (درست به همان معنی) دانست، این مورد در فارسی هم صادق خواهد شد.
29. در این‌که بین مصوت‌های فارسی و گیلکی فرق‌هایی است هیچ تردید نیست.
30. و گاهی آن را با e (شوا shwa) نشان می‌دهند.
31. المعجم-ص36
32. همان‌جا-ص39
33. چوبی که سطل را به سر آن آویخته، ار چاه آب کشند.
34. معادل اصطلاح زبان‌شناسی Chva در فرانسه و Shwa در انگلیسی
35. المعجم-ص39
36. یکی از خواص این مصوت‌های بینابین این است که ناپایدار است یعنی شکل مشخصی ندارد و در لهجه‌های مختلف به صورت یکی از مصوت‌های کوتاه a و e تثبیت می‌شود.
37. بنونیست-کتاب سابق‌الذکر-ص35
38. مأخوذ از مذاکرات شفاهی با آقای ابوالحسن نجفی
39. هرچند ممکن است مثال‌هایی که ذکر کرده‌ام همه اتفاقن خطا باشد.

 

 

1000 کلمه پرکاربرد در گیلکی

ایمسال 3 ايسفندˇ 1399

مأري زوانˇ رۊزˇ ره ايتأ تازه کار بيرۊن بامؤ

«هيزار تا پۊرکاربؤردˇ کلمه گيلکي دۊرۊن»

کي عليرضامؤيد احمدي ؤ مهدي-يه قانع زأمت بکشه-ئيد ؤ

أنأ چنتا فؤرمتˇ دۊرۊن مؤنتشرأ کۊديد که همه-کسأ دس فأرس ببه

 

ناجه دأريم شمرأ بکار بأيه ؤ أمي مأري زوان هنده تي تي بۊکۊنه

 

أ لينکˇ جأ تأنيد بيشيد فأندريد

 

 

پيچأ خرابگي

هره سرأ پيچأ کۊدي شؤن أمؤن

خرأبگي بأر بأرده اۊن

بۊگؤدمه پيله کسأ

هۊني کي دأشتي مي دسأ؛

 

شۊمأن ايسيد دس به قلم

شئر گيدي

نيويسيدي

بي سسˇ دم

خۊريد وأجأوأريد شۊمأن

لؤغتأن ؤ کلمه-أن

 

پأرسأل بأمؤ سينگينˇ ورف

خأنأن فۊگۊردسه به زرف

هأ کأسپي دريأ أمي شين

جه دس بۊشؤ

مألأ بؤبؤ خأنه نيشين

أمي بيجأرأنأ فأنه

وأد بزني

صدتأ ايتأ گيلک نيشين

 

هأنقده بدبختي, عزأ

بزين گيدي

يأر دره مي کشه جأ؟!

أکه أئيد أمي ورأ

هيزره فأندرسه-ييد دؤر ؤ ورأ؟!

 

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

 

من بۊگؤدم اۊن نيشتأوس

تأمتۊمأزه

اۊ پيله-کس

خرأبگي-يأ فأندرس

 

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

 

هره سرأ

پيچأ کرأ شؤن دۊبۊ

خرأبگي بۊکۊده پس

ايسأنˇ جأ اۊيأ نۊبۊ

 

منم مه ره جندرسم

پيچأ خرأبگي ورأ

وأفکرأ شؤم کي چنتأ پأ

دوأر کۊنه اۊنˇ سرأ؟!

 

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

 

شنگستأ

أمي پيچأ

دئه شؤن دۊبۊ اۊ هره جأ

خرأبگي بۊکۊده پس

خۊ أمرأ گه:

ايسأن نوأ

 

زۊتر بۊشۊ

تا اينفر نأمؤ أرأ

نيگيفته تي چأنˇ پسأ

ولکي خۊدأ جيگأ بدأ

دکفته گرزه گردنأ

 

خرأبگي بۊکۊده-يي

اۊنˇ ورم نينيشته-يي

تا وأمجيد کيسه کي بۊ؟

ايتأ دئه هره نيشته-يي

 

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

 

هره سرأ

پيچأ کۊدي کۊنيميجأ

خأسي بشه ديفأرˇ سر

وأز بۊکۊنه دؤرˇ شرأ

أممأ نأنسي اۊ پيچأ

دس دسˇ جؤر خأيلي نهأ

 

خأنه أزأزيلˇ زأکأن

هأ ايوأره

وأز کۊنيدي صأرأ مييأن

بأزي عوض

دکفيدي پيچأکˇ جأن

هرتأ ايچي حوأله-أ کۊد

تأپيچأيأ خؤب آشأ کۊد

 

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

 

شؤنˇ وخت

تأمتۊمأزه

اۊ پيله-کس

خرأبگي-يأ جندرس

 

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

 

هأ مييأنه

بيچأره شبخأنˇ دأنه

أويرأ کۊد خۊ رأشي-يأ

ترأ کسي کأري نأره

کۊرˇ قۊقۊيه بيچأره

 

     أيأ بيشتاويد

دیالوگی کوتاه با دیوار

این متن نه سیاسی است،

نه اجتماعی است،

و نه فرهنگی،

بلکه کاملن علمی است.

به آستین کت و لبۀ شلوار دیکتاتورها بر خورده است که چرا مخترعین خوش‌ذوق،

دوباره چرخ را اختراع کرده‌اند!

بزرگی فرمایش کرده:

«آن‌که بر سر مخترع می‌کوبد شب و روز،

به کشتن اختراع آمده است،

چرخ را در پستوی خانه نهان باید کرد.»

 

همین ابتدا باید بگویم؛

مشکل اساسی، دیکتاتورها هستند که می‌گویند تمام اختراع‌ها «واس ماس»

و اجازه نمی‌دهند مخترعین نابغه، نوع‌اندیش و همیشه بیدار پا به عرصه بگذارند

و دنیا را به نبوغ‌شان آغشته کنند.

من یقین دارم، این دیکتاتورها اگر نتوانند جلوی اختراع مجدد چرخ را بگیرند،

حتمنِ حتمن، یا آن را سوراخ می‌کنند، یا چیزی در یک جای وسیله فرو می‌کنند

تا چرخش از کار بیفتد.

درکل، این دیکتاتورها به نوعی بدبینی مزمن دچار هستند و همه چیز را

توطئه می‌دانند و شعارشان این است:

«هر چیزی که گرد نباشد، توطئه دشمن است.»

به همین دلیل تمام وسایل‌شان گرد است:

مثلن؛

تمام ساعت‌های مچی

تمام ساعت‌های دیواری

تمام بشقاب‌ها

تمام کاسه‌ها و دیگ‌ها و کله‌ها.

بزرگترین مشکل این دیکتاتورها این است که هیچ وقت با خودشان فکر نکردند

شاید چیزی که آن‌ها اختراع کرده‌اند جواب‌گوی نیاز امروز بشر نیست!

چرا باید تمام چرخ‌ها گرد باشند؟

چرا مستطیل، مربع، مثلث یا متساوی‌الساقین نباشند؟

البته این را هم بگویم؛ این دیکتاتورها عاشق متساوی‌الاضلاع هستند،

چون در اثر ساییده شدن ضلع‌ها، در آخر گرد می‌شود و آن‌ها به خواستۀ گردشان می‌رسند.

این دیکتاتورها چون گردپسند هستند، چرخ را مناسب سلیقۀ خودشان اختراع کرده‌اند،

که همین گرد بودن چرخ، یکی از مهم‌ترین دلایل اختراع مجدد آن است.

 

دو سه روزی است که چرخ تولید شده را، با تشریفات زیاد و در یک بستۀ خیلی شیک،

مانند کادوی ولنتاین، تزئین کرده و به «سرخط» برده‌اند، اما از خانۀ ما خیلی دور است.

 

 

چند روزی هست که در کمپین «چرخ گرد، واسه آدمای گرد» عضو شده‌ام، به همین دلیل،

از هیچ وسیله‌ای که چرخش گرد باشد استفاده نمی‌کنم؛

فقط نمی‌دانم چه‌طور باید به سرخط بروم؟!