گیلان نامه

تمدن های گیلان : ------------------- تمدن املش و دیلمان : ویلیام کالیکان ، از خاورشناسان بزرگ استرالیا ، در اثر خود " مادیها و پارسیها " با پژوهشگرانی که گفته اند " گیلان و برخی از سرزمینهای ساحل جنوبی خزر دارای تمدنی عظیم و درخشان سه هزار ساله و سلسله های پادشاهی بوده اند " موافق است.   تمدن های گیلان : ------------------- تمدن املش و دیلمان : ویلیام کالیکان ، از خاورشناسان بزرگ استرالیا ، در اثر خود " مادیها و پارسیها " با پژوهشگرانی که گفته اند " گیلان و برخی از سرزمینهای ساحل جنوبی خزر دارای تمدنی عظیم و درخشان سه هزار ساله و سلسله های پادشاهی بوده اند " موافق است. وی آشنائی این مردم رابه ظرافت شاهکارهای هنری تأئید نموده پس از توضیحی دربارۀ اشیاء به دست آمده در مارلیک اظهار می دارد بیشتر این اشیاء با حفاریها و کاوشهای جاهلانۀ روستائیان محلی در اطراف دو دهکده در گیلان به نام های املش و دیلمان یافت شده اند. مقایسۀ این اشیاء با آنچه در مارلیک به دست آمده نشان می دهد که همه آنها به یک دوره تعلق دارند. دوره ای که قومی پیشرفته در دامنه های شمالی و باختری البرز مسکن داشتند. توجه به این اشیاء جمله ظرفهای قرمز جگری رنگ و صیقلی شده که روی آنها شکل گاومیش های اهلی ، یا گوزن سرخ رنگ نقش شده نشان می دهد که تهیۀ چنین آثاری جز از دست استادانی کارآمد بر نمی آمده و سازندگان چنین شاهکارهای هنری به یقین استادان فن کوزه گری و پیکرسازی بوده اند. کالیکان این جامهای بلند و مخروطی شکل و باریک املش و مارلیک را که از طلا ساخته شده و دارای برآمدگیهای دندانه ای شکل و افقی می باشند درست همانند ظرفهائی می داند که در " زولوآب " در لرستان کشف شده است ، با این تفاوت که کارهای املش و مارلیک هنرمندانه تر و دقیق تر از کار صنعتگران لرستان بوده است و این خود می تواند دلیلی باشد که چنین هنری از شمال با آن سو رفته است. در اثری به نام " هنر ایران " تألیف پروفسور آنده گُدار ، ارزش تزئینات به دست آمده از گورستان های دیلم قابل مقایسه با هنر یونان قدیم شناخته شده و نوشته شده است : در گورستان های نواحی املش ، پیرکوه ، دیلم و دیگر روستاها اشیائی به دست آمده که بیشتر آنها از سفال سرخ رنگ می باشد. در گورستان های دیلم سفالی منقوش اگر هم وجود داشته باشد کشف نشده است ، اما مقدار زیادی از اشیاء از طلا و نقره دراین ناحیه کشف شده که نشان می دهد تزئینات آنها گاهی با هنر یونانیان یا هنر اتروسک وابسته بوده است. گیرشمن باستان شناس معروف در کتاب خود به نام " هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی " هنر املش را ، متعلق به قرنهای نهم و هشتم پیش از میلاد می داند و می نویسد : با توجه به حفریات روستائیان آنچه که به طور اتفاقی کشف شده اشیائی است که با مردگان در قبرها گذاشته شده بود ، قبرهائی که متعلق به دورۀ مگالیتیک (ساختمانهای ماقبل تاریخ که از یک یا تعداد زیادی بلوک سنگی تشکیل می یافت) بوده است. املش با اینکه تحت تأثیر جریان های هنر زمان خود بوده نوع بدیعی از هنر را ارائه می دهد که می تواند نشانۀ عظمت و بلندی درجه هنر آن باشد. در کوزه های و ظرفهائی که از زیر خاک به دست آمده ذوق هنری کوزه گر و پیکرساز به صورت شایسته ای نمودار است. این هنرمندان در نشان دادن اندام انسان و شکل حیوانات نهایت دقت و ظرافت را به کار برده اند. گاو کوهان داری که از آن زمان باقی مانده حنی انسان قرن ما را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. طبق نوشتۀ گیرشمن در گورهای کشف شدۀ املش دو چشم بند برنزی مربوط به زین و یراق اسب کشف گردیده که روی آنها کتیبه ای با خط میخی کنده شده است ، یک به نام " شاه منوآ " و دیگری به نام " شاه ارگیشتی ". این محقق به سبب بالا بودن مقام هنری املش تمدن تمدن پیش از تاریخ ایران را " تمدن املش " نام نهاده است.