گیلان نامه

استان گیلان برقسمتی از ارتفاعاات شمالی ایران شامل : دامنه های شرقی کوهستان های تالش از خط الرأس ارتفاعات تا جلگه ساحلی دریای خزر و بخشی از البرز غربی*، از حوضه انتهایئ درۀ شاهرود تا جلگه گیلان اطلاق می شود که نواری ساحلی با پهنائی متغیر و امتدادی متفاوت ، مجموعۀ کوهستان های فوق را در ارتباط با دریای خزر قرار می دهد. *(در نوشته های اکثر زمین شناسان ایرانی و خارجی و بعضی از جغرافی دانان ایران ، متأسفانه ، عنوان البرز به تمام یا قسمت وسیعی از کوههای شمالی یاران ، از آذربایجان تا خراسان اطلاق شده است. در حالی که کوستان های آذربایجان و خراسان هیچ ارتباطی به البرز ندارند و حتی در تقسیمات زمین شناسی ایران نیز ، این تمایز آشکار است. کوههای البرز شامل مجموعۀ ناهمواریهای جنوبی دریای خزر است که دو عارضه مشخص جغرافیایی ، دره های ساختمانی سفیدرود در مغرب و خوش ییلاق در مشرق آنرا محدود می سازند. بنابراین اصطلاح البرز غربی در این متن شامل قسمت غربی مجموعۀ ناهمواریهایی می باشد که فقط بخش شرقی کوهستان های استان گیلان را تشکیل می دهد و مرز مشخصی آنرا از البرز مرکزی جدا می کند). این سرزمین از رود آستارا رد شمال تا مرز جنوبی بخش عمارلو در حاشیۀ شاهرود در جنوب ، به ترتیب بین 36 درجه و 36 دقیقه و 3 ثانیه _ و 38 درجه و 27 دقیقه و 7 ثانیه عرض شمالی در امتداد شمال غربی _ جنوب شرقی کشیده شده و در جهت مداری ، از قلل مرتفع بغروداغ یا بکروداغ (دهستان گرگانرود جنوبی) در مغرب تا مرزهای غربی استان مازندران در شرق به ترتیب بین 48 درجه و 34 دقیقه و 25 ثانیه _ و 50 درجه و 26 دقیقه و 42 ثانیه طول شرقی گسترده شده است. با توجه به موقعیت جغرافیایی گیلان ، در جنوب غربی دریای خزر و از برکت همین دریا ، یک از سرسبزترین ، زیباترین و حاصلخیزترین استان های کشور می باشد. آب فراوان ، جنگلهای پرپشت و و متراکم و متنوع ، مراتع وسیع و گسترده و سرانجام جلگه ای مستعد ، آبرفتی یا ماسۀ دریایی ، از نظر مظاهر محیط طبیعی ، استان گیلان را ممتاز و حتی در زمینه های خاصی بی بدیل ساخته اند. ارتباط این استان بدون محدودیت خاصی در جهت مشرق و شمال چه از راه دریا و چه از طریق جلگه ساحلی ، با اتحاد جماهیر شوروی سابق و سایر استان های ساحلی برقرار است. در حالی که کوهستان های تالش و البرز غربی ، چون سدی عظیم ، به ترتیب ارتباط آنرا با آذربایجان و ایران داخلی (محدودۀ بین البرز و زاگرس) با محدودیت و مشکلاتی روبرو می سازند ، تنها ارتباط طبیعی آن با فلات داخلی از طریق درۀ سفیدرود برقرار می شود. در سراسر کوههای شمالی ایران ، درۀ زمین ساختی سفیدرود ، تنها عارضۀ مهمی است که به طور طبیعی ، سر کوهستانی را شکافته و به صورت موهبتی ، بر اهمیت و مقام این استان افزوده است. این دره علاوه بر سهولت ارتباط ، حجم عظیمی از آبهای آذربایجان و کردستان را به این سرزمین پر نعمت ، هدایت نموده و باروری و سرسبزی بیشتر آنرا تضمین کرده است. موقعیت جغرافیایی گیلان در جنوب غربی دریای خزر ، این استان را از مساعدترین شرایط اقلیمی بهره مند ساخته و مواهب طبیعی کم نظیر آن نتیجۀ تداوک همین شرایط در طول زمان می باشد. مجموعۀ این ویژگیها بازتاب پدیده های بسیار متنوع و پیچیده ای می باشند که در طول زمانهای زمین شناسی به تدریج شکل گرفته اند. دریای خزر از گذشته های دور مورد توجه انسان بوده و بدلیل امکانات مساعد جغرافیایی ، بویژه در جنوب و غرب آن ، یکی از قدیمی ترین مراکز سکونت انسان بوده است. این دریا را به اسامی مختلفی از جمله : دریای آبسکون ، دریای کاسپین ، دریای خزر ، دریای طبرستان یا مازندران ، دریای گیلان و ... نامیده اند. دریای خزر بزرگترین دریاچۀ روی زمین است و به همین دلیل به علت عظمت ابعاد آن ، دریا نامیده شده است. طول دریاچه از جنوب به شمال 1204 کیلومتر و عرض متوسط آن 204 کیلومتر است. مساحت آن در حدود 436000 کیلومتر مربع و حجم آب انرا در حدود 77000 کیلومتر مکعب تخمین می زنند. عمق متوسط این دریاچه در حدود 180 متر است.